DIE PARTEI: ‘Wij willen een hoofddoekplicht voor vrouwen én mannen’

'Samen met mijn team heb ik maandenlang dertig AfD-groepen geïnfiltreerd met bots en nepprofielen.' © Boaz Arad
Bjorn Gens
Bjorn Gens Freelancejournalist

Een interview met Shahak Shapira, de internetactivist die met de satirische Duitse partij DIE PARTEI zondag 24 september naar de Duitse Bondsdagverkiezingen trekt. ‘Jongeren hebben geen directe verbinding meer met de gruwelen uit het verleden.’

’99 problems, but a foreskin ain’t one.’Shahak Shapira zoekt graag grenzen op. Als komiek voelt hij zich niet te beroerd om ook de eigen joodse achtergrond onder vuur te nemen. ‘Ik drijf de spot met elke partij en elke minderheid’, grijnst hij.

Zijn grootvader was één van de elf Israëlische slachtoffers van het bloedbad van München in 1972. Hij groeide op in Israël en Duitsland, in een omgeving waar de directe gevolgen van politiek extremisme zichtbaar waren. Zo ontwikkelde Shapira een uitgekiend gevoel voor humor.

In de rechts-populistische partij Alternative für Deutschland ziet hij een makkelijk slachtoffer voor goede grappen, maar ook andere politieke partijen ontspringen de dans niet. Met de satirische DIE PARTEI probeert hij in 2017 ‘het politieke landschap door elkaar te schudden’.

In het project Yolocaust photoshopte je beelden van selfie-nemende jongeren bij een Holocaustmonument samen met beelden van de Holocaustslachtoffers zelf. Waarom?

SHAHAK SHAPIRA: Een selfie maken bij een monument is voor mij nooit een groot probleem geweest, ook niet als het gaat over Holocaustmonumenten.

Het neemt echter wel ongepaste proporties aan als er op zulke plaatsen bijvoorbeeld aan yoga wordt gedaan en zo’n foto dan op Instagram belandt. Er was zelfs een foto waarop jongeren vrolijk op de betonblokken sprongen met ‘springen op dode joden’ als bijschrift. Dat is niet alleen wansmakelijk, maar ook verontrustend.

Als komiek en satiricus vervul ik de taak om met humor de achterliggende structuren van maatschappelijke fenomenen te onthullen.

Daaruit spreekt een groteske onwetendheid van een nieuwe generatie jongeren. Ze hebben geen directe verbinding meer met de gruwelen uit het verleden. Ik geloof wel dat het iets in de geesten teweeg heeft gebracht.

Hoe langer iets geleden is, hoe irrelevanter de geschiedenis wordt voor de waan van de dag. En wie het verleden vergeet, loopt het gevaar om gemaakte fouten opnieuw te begaan. Daarom is het een belangrijke taak om de herinnering aan de Holocaust levendig te houden.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Ook bij haatcommentaren op sociale media bind je de kat de bel aan . Wat is daarvoor de drijfveer?

SHAPIRA: Online valt de wederzijdse feedback weg. Als ik je nu aan deze tafel zou beledigen, zie ik meteen hoe je reageert. Op het internet ontbreekt die ervaring. Mensen schrijven de grootste onzin en niemand heeft nog maar enig idee hoe de andere zich voelt. Het kan niemand ook wat schelen, want er hangen geen gevolgen meer aan vast.

Vooral bij de oudere generaties zijn er heel wat mensen die niet goed begrijpen hoe het internet werkt. Velen laten zich manipuleren en geloven alles wat op het internet staat, zoals media die fake news verspreiden. Zulke gebruikers denken ook daadwerkelijk dat ze anoniem zijn en daarom voelen ze een vrijheid die ze nog niet eerder ervaren hebben. Ze gedragen zich alsof hun handelingen geen gevolgen hebben.

Velen menen ook dat er een recht bestaat op anonimiteit. Ik weet helemaal niet of dat wel zo is. In het echte leven heb je toch ook geen anonimiteit? Je kan er toch ook niet alles zomaar uitgooien wat er in je opkomt? Anonimiteit wordt al te vaak misbruikt. We hebben nooit in een wereld geleefd waar je alles zomaar kan zeggen zonder dat de gevolgen daarvan te dragen.

Zorgen sociale media er voor dat er in de publieke ruimte meer gezegd kan worden?

SHAPIRA: Of net niet. Vandaag kan je elke uitspraak van politici en publieke figuren meteen natrekken, in eerdere tijden was dat niet zo eenvoudig. In dat opzicht moeten politici misschien net meer op hun tellen passen dan vroeger. Een aangebrande e-mail die enkele jaren later opduikt kan in een mum van tijd een carrière verwoesten. Als je je in het verleden als een zwijn gedragen hebt, dan kan dat vandaag in je gezicht ontploffen.

Het zijn weliswaar individuele personen die zich laten verleiden tot hatespeech, maar het ene platform laat wel meer toe dan het andere. Welke verantwoordelijkheid hebben bedrijven zoals Facebook en Twitter?

SHAPIRA: Facebook en Twitter hebben hun eigen richtlijnen geschreven en daar moeten zij zich aan houden. Wie zich registreert, moet akkoord gaan met ellenlange regels, maar wat wordt daarvan in de realiteit omgezet? De meeste sociale media zeggen wel dat ze geen enkele vorm van hatespeech of discriminatie tolereren, maar meestal blijft dat dode letter.

Zelfs als die platformen zelf geen duidelijke regels hebben, hebben ze nog altijd de verantwoordelijkheid om discriminerende commentaren te bestrijden. Twitter en Facebook zeggen immers expliciet dat alles wat gebruikers uploaden eigendom is van het platform. Hun eigendom, dus ook hun verantwoordelijkheid.

In augustus heb je de daad bij het woord gevoegd en Twitter met de actie ‘#HeyTwitter’ opgeroepen de talloze haatcommentaren op het platform onder de loep te nemen.

SHAPIRA: Het afgelopen jaar heb ik de proef op de som genomen en honderden haatcommentaren gemeld. Facebook deed het opvallend goed en beoordeelde bijna alle meldingen. De meeste commentaren werden daar ook verwijderd. Facebook heeft tegenwoordig honderden mensen in dienst die elke dag een oogje in het zeil houden.

Bij Twitter was dat duidelijk anders en dus heb ik actie ondernomen. Ik heb een selectie gemaakt van dertig racistische, discriminerende of seksistische tweets die duidelijk ideologisch gemotiveerd waren en heb die met graffitiverf op het plein voor het Twittergebouw in Hamburg geplaatst. Met ‘HeyTwitter’ wou ik Twitter verplichten om de eigen tweets in de reële wereld onder ogen te komen. Ik vraag niet om veel te veranderen, ze moeten gewoon de eigen afspraken nakomen.

Als satiricus bewandel je regelmatig de dunne grens tussen humor en hatespeech. Waar en wanneer stopt de grap?

SHAPIRA: Op het podium maak ik zelf wel eens een slechte racistische of seksistische grap, maar het is én blijft een grap. Bij een mop is er geen ideologische onderbouw. Als je als komiek op de bühne staat, gebeurt het zelden of nooit dat iemand een grap niet als grap waarneemt.

Die waarneming verandert echter als ook de rol van de grappenmaker verandert, en terecht. Politici moeten niet jammeren als een zogezegde mop verkeerd zou geïnterpreteerd worden, want in die omgeving is er altijd een politieke ondertoon. Vooral politieke figuren nemen zichzelf altijd zeer ernstig, dan moeten ze zich niet van de eigen verantwoordelijkheid onttrekken als een ‘grap’ verkeerd aankomt.

In Duitsland is 2017 een verkiezingsjaar en dat laat je niet onopgemerkt voorbijgaan. Op Twitter en Facebook kwamen alle partijen al aan bod, maar vooral de rechts-populistische partij AfD nam je satirisch in het vizier.

SHAPIRA: De opmars van de Alternative für Deutschland is niet onschuldig. Als komiek en satiricus vervul ik de taak om met humor de achterliggende structuren van maatschappelijke fenomenen te onthullen. Bij de AfD waren er veel vragen. Zijn ze extreemrechts? Zijn er banden met neonazistische grondstromen? Veel van die vragen zijn nu beantwoord. Ik zou niet zover gaan in zeggen dat de AfD een neonazistische partij is, maar met alles dat al blootgelegd is kan niemand vandaag nog ernstig ontkennen dat er geen neonazi’s aanwezig zijn in die partij.

Zo hebben ze bijvoorbeeld Martin Schulz (SPD) op affiches met een duidelijke joodse hakenneus afgebeeld, op dezelfde manier zoals de NSDAP destijds te werk ging. Dat is niet alleen wansmakelijk, het is in Duitsland ook illegaal. Leuzen zoals ‘Buitenlanders buiten’ of ‘Merkel ist eine Judenhure’ worden open en bloot door de aanhangers gescandeerd. Niemand kan achteraf zeggen dat men gewoon ‘iets anders’ wou, maar men niet wist dat er extreemrechtse elementen aanwezig waren. Wie nu nog op het AfD stemt is ofwel zelf een neonazi, of ziet er geen graten in dat er mogelijk neonazi’s aan de macht komen.

De kans dat de AfD in het parlement komt is bijzonder groot. Sommige tegenstanders zeggen dat het misschien niet zo slecht is dat de partij zich eindelijk eens kan bewijzen.

SHAPIRA: Ik zeg niet dat de AfD moet verboden worden, een verbod is nooit een goed idee. Maar heeft men die partij echt nodig? Dat geloof ik niet.

De AfD kan wat mij betreft in het parlement komen, maar het is toch een bijzonder groot verschil als dat in de marge gebeurt of als derde grootste partij. Welk signaal zou Duitsland dan uitsturen naar de minderheden hier en in de wereld? Duitsland zou moeten weten tot welke gevolgen zulke keuzes kunnen leiden.

Onlangs ben je aangesteld als de persverantwoordelijke van de satirische partij DIE PARTEI (Partei für Arbeit, Rechtstaat, Tierschutz, Elitenförderung und basisdemokratische Initiative, nvdr.). De officiële functie heet Reichspropagandaleiter. Waarom heb je die rol opgenomen?

SHAPIRA: Het is de enige partij waarvoor ik kan werken zonder mijn politieke afstandig en geloofwaardigheid als satiricus te verliezen. Net zoals ik alle minderheden voor de gek hou, is het ook mijn taak om alle mogelijke partijen te bespotten, wat perfect mogelijk is in DIE PARTEI. Zal ik je iets verklappen? Ik ben niet eens lid van de partij. Ik ben zelfs geen Duitser! Ik betaal al vijftien jaar belastingen, maar ik mag niet stemmen. Dat is toch belachelijk? Het is alsof je aan de pokertafel chips koopt, maar iemand anders voor je mag spelen. Dan maar de verkiezingen winnen met DIE PARTEI en na enkele weken een coup plegen.

DIE PARTEI heeft sinds 2014 met Martin Sonneborn wel een Europarlementslid. Komt daar geen politieke verantwoordelijkheid bij kijken?

SHAPIRA: DIE PARTEI is duidelijk een nihilistische partij en stelt maatschappelijke absurditeiten aan de kaak. Als mensen voor DIE PARTEI stemmen en niet voor andere partijen, wat zegt dat dan? Martin Sonneborn stemt in het Europese parlement trouwens afwisselend met ja en nee, wat helemaal geen slechte strategie is. Zo maakt hij minstens vijftig procent van de keren de goede keuze. Welke politicus kan dat zeggen?!

Ons partijprogramma is overigens glashelder. Met ons komt er een hoofddoekplicht voor mannen en vrouwen. Daarnaast eisen we ook de volledige naaktheid voor vrouwen tussen 18 en 28. Verder willen we dubbel zoveel sociale rechtvaardigheid als de SPD. Over onze kansen maken we ons geen zorgen, want we zijn ook minstens even zegezeker als de SPD. En DIE PARTEI wil natuurlijk ook een muur bouwen, daar kom ik in het spel met mijn expertise als Israëli. De muur in Israël staat er immers al en de Amerikanen hebben ervoor betaald. (grijnst)

Bij je aanstelling heb je voor DIE PARTEI meteen actie ondernomen. Je hebt tientallen AfD-Facebookgroepen geïnfiltreerd en de leiding ervan overgenomen.

SHAPIRA: Samen met mijn team heb ik maandenlang dertig AfD-groepen geïnfiltreerd met bots en nepprofielen. Zo hebben we het vertrouwen van de pagina-eigenaars gewonnen, en de pagina’s zelf kunnen overnemen. Begin september hebben we ze omgevormd tot fangroepen van DIE PARTEI. We hebben een aantal nieuwe regels ingevoerd: kritiek op de Islam moest vanaf dat ogenblik in de richting van Mekka geuit worden en protest tegen transgenders moeten de leden in de toekomst genderneutraal formuleren. Er gelden ook vluchtelingenquota van 18% per groep. (lacht)

Ik heb meteen mijn accenten gelegd en ervoor gezorgd dat de actie niet compleet nihilistisch was. In tegenstelling tot de dagdagelijkse grappen wou ik deze keer in de groepen zelf echt wel een discussie op gang trekken en dat is ook gelukt. Het volstaat niet om elke keer opnieuw mensen te bevreemden. Niet elk lid is namelijk een neonazi, er zijn ook veel misnoegde burgers met vragen. Dat vele mensen door mijn satirische acties met een andere bril naar de wereld kijken ben ik zeker, al zullen de meesten het je evenwel nooit vertellen. Satire werkt.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content