Tijdens de toespraak van president Donald Trump tot de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties klonk een echo uit 2002. In diezelfde vergadering legde de toenmalige VS-president George W. Bush de leiders van de wereld de "as van het kwaad" uit: de schurkenstaten of "rogue states" Noord-Korea, Iran en Irak.

Dat is bijna dezelfde top-3 van het kwaad die president Trump nu meent te onderscheiden: enkel het Irak van Saddam Hoessein is vervangen door de links-populistische president Nicolas Maduro in Venezuela. In elk van de drie gevallen houdt president Trump zich het recht voor om "tussenbeide te komen".

Het taalgebruik is er niet minder om: het communistische regime in Noord-Korea wordt bedreigd met "totale vernietiging" als het de VS of diens bondgenoten zou aanvallen; hetzelfde geldt in een lichtjes mindere mate voor het islamitische regime in Iran.

De VN-toespraak van George W. Bush bleek niet te bestaan uit holle woorden. Een jaar later vielen Amerikaanse en Britse troepen Irak binnen om Saddam Hoessein te val te brengen (foto hierboven). De massavernietigingswapens die de aanleiding voor de oorlog waren, werden niet gevonden. Dat was vervelend voor de VS, maar het lot van Saddam Hoessein werd daardoor niet veranderd.

Die massavernietigingswapens -langeafstandsraketten en kernbommen- zijn er nu wel in Noord-Korea. Het communistische regime in Pyongyang beschouwt die als een "verzekeringspolis", maar als Trump het meent, zou net dat de "totale vernietiging van dat regime" met zich mee kunnen brengen.

Bestaat er internationaal veel vrees voor de Noord-Koreaanse dreiging, dan is er veel minder animo voor de houding van Trump inzake Iran. De meeste landen -onder hen Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Rusland en China- vinden dat het regime in Teheran zich wel degelijk houdt aan de bepalingen van het kernverdrag met Iran uit 2015. Mogelijk was het Trump er hier eerder om te doen om een "erfenis" van zijn gehate voorganger Barack Obama zwart te maken.

Donald Trump keert ook duidelijk terug naar de oude notie van "onafhankelijke soevereine staten", die allen hun eigen belangen en die van hun bevolking moeten verdedigen. De Verenigde Naties is dan volgens Trump het platform waar die staten die belangen moeten verdedigen en een compromis vinden.

Trump keert zich dus af van een systeem van internationale instellingen en internationaal recht die de voorbije eeuw boven die staten zijn uitgewerkt. Amerika gaat dus voor Amerikaanse belangen en zal zich niet langer houden aan verdragen en conventies die "Amerikaanse banen en welvaart" kosten. Ook andere staten zullen dat deon en moeten dat zelfs doen, zegt Trump. "America First" dus in een wereldformaat.

Voor Trump -die een afkeer heeft van juridische, economische en politieke instellingen die zich boven de staten plaatsen- is die natiestaat een natuurlijke eenheid op basis van cultuur, waarden en een gemeenschappelijke geschiedenis en "bestemming", gedragen door patriottisme. Dat lijkt in te gaan tegen de evolutie van na de Tweede Wereldoorlog met instellingen zoals de Wereldhandelsorganisatie, het Internationaal Strafhof in Den Haag en andere instellingen waardoor staten zich via verdragen toe verbonden hebben en wiens beslissingen ze (doorgaans) aanvaarden. Voorstanders van een internationale rechtsorde zullen wellicht  waarschuwen voor een hobbesiaans model, waarbij de concurrentie tussen natiestaten kan leiden tot oorlogen en conflicten en de wet van de sterkste zal gelden. Wie gelijk krijgt, zal de volgende jaren blijken.