Bij de jongste federale verkiezingen van 2014 stuurde een recordaantal van één op de tien kiesplichtigen zijn kat naar het stemhokje. In principe had dat aanleiding moeten geven tot strafzaken en rechterlijke boetes. “Maar ik heb niemand voor de rechter zien verschijnen omdat hij niet is gaan stemmen”, zegt N-VA-Kamerlid Wim Van der Donckt. “Het is absurd dat die sancties nog bestaan. Ze ­worden toch niet uitgevoerd, dan kun je dit beter ineens straffeloos maken.”

Van der Donckt, die in de Kamer is gekomen toen Zuhal Demir staatssecretaris werd, dient morgen een wetsvoorstel in om die sancties af te schaffen. Niet alleen omdat ze absurd zijn, maar vooral als opstapje naar een volledige afschaffing van de stemplicht. “We willen hiermee nu al een signaal geven”, zegt Van der Donckt. “Tegelijk stellen we voor om de grondwet voor herziening vatbaar te verklaren, zodat het parlement na de volgende verkiezingen de stemplicht volledig kan afschaffen.” Daarvoor is dan wel een tweederdemeerderheid nodig.

Partijen zijn verdeeld

De afschaffing van de sancties (voor alle verkiezingen, van lokaal tot Europees) is nu al mogelijk met een gewone meerderheid. Maar de meerderheidspartijen zijn verdeeld als het daarover gaat. Open VLD is bijvoorbeeld wel grote voorstander – in de ­recente Kamercommissie ­Politieke Vernieuwing heeft ze daar nog voor gepleit. Maar MR is verdeeld, nadat een ­ledencongres dat twee jaar geleden nog nipt heeft verworpen, en CD&V is radicaal tegen.

Niet toevallig heeft een ­wetenschappelijke studie na de verkiezingen van 2009 aangetoond dat de verhouding tussen de partijen min of meer gelijk zou blijven zonder stemplicht, maar dat naast Vlaams Belang alleen CD&V zou verliezen. Volgens CD&V zelf is dat echter niet de reden voor de tegenstand. “Voor ons is het een verhaal van rechten en plichten”, zegt CD&V-woordvoerder Steffen Van Roosbroeck. “Gaan stemmen behoort voor ons tot die plichten. Je kan gerust van mensen vragen dat ze één keer op de zoveel jaar hun burgerplicht komen doen.”

Sterkere democratie

Volgens N-VA is die verplichting niet meer van deze tijd. “In Europa hebben ­alleen nog België, Luxemburg en Griekenland een stemplicht. Zijn al die andere landen dan slechtere democratieën?” vraagt Wim Van der Donckt. “Het omgekeerde is waar. De invoering van het stemrecht maakt de democratie net sterker. Want het daagt de politici uit om de mensen te overtuigen. Mensen gaan ook bewuster kiezen in het stemhokje.”

N-VA dient haar wetsvoorstel morgen in de Kamer in. In principe kan het daarna in detail in de Kamercommissie Binnenlandse Zaken besproken worden.