Voetbal is oorlog en dat geldt zeker voor FC Barcelona en Real Madrid; de in Catalaanse strepen gehulde voetbalploeg tegenover "de koninklijke" uit de Spaanse hoofdstad. Dat spel wordt echter tussen de krijtlijnen onder toezicht van een neutrale scheidsrechter gespeeld en in de politiek is dat niet zo.

Catalonië -met Barcelona als hoofdstad- zit al langer op ramkoers met de Spaanse regering in Madrid. De rijkste regio van Spanje heeft sinds eind de jaren 70 een verregaande autonomie, maar verzuchtingen om die verder uit te breiden tot fiscale autonomie, worden door Madrid afgeketst. Uit frustratie daarover groeit de roep naar onafhankelijkheid van Catalonië en voor 1 oktober is een referendum daarover gepland.

De Spaanse regering werkt dat referendum nu met harde hand tegen en voelt zich gesteund door het gerecht dat stelt dat niet enkel Catalonië, maar alle regio's van Spanje zich daarover moeten kunnen uitspreken. Er is nog een tweede probleem: volgens de peilingen is het niet zeker dat een meerderheid van de Catalanen voor onafhankelijkheid zou stemmen. Herinnert u zich het referendum enkele jaren geleden in Schotland nog?

Catalonië is al sinds de Industriële Revolutie de speerpunt van de economie van Spanje. Het bezit veel van de belangrijke industrie (Seat maakt er auto's onder de paraplu van Volkswagen), grote banken zoals La Caixa en Banco Sabadell zijn er thuis, er is de haven van Barcelona aan de Middellandse Zee, er is het toerisme aan de Costa Brava en het schuimt er van de cava.

Het bruto binnenlands product per inwoner ligt in Catalonië een pak hoger dan het gemiddelde van Spanje of zelfs dat van de Europese Unie. Jaarlijks transfereert Catalonië 17 miljard euro aan belastingen in de kas van de centrale regering in Madrid en daar wringt het schoentje. De Catalanen vinden dat ze de arme regio's te veel moeten financieren en zouden dat geld liever zelf op zak houden. Financiële transfers hoeven in Vlaanderen geen verdere uitleg.

Daartegenover staat dat Catalonië een schuld van miljarden euro torst en die enkele jaren geleden niet kon aflossen, net zoals zo veel andere Spaanse regio's overigens. De roep voor fiscale autonomie werd steevast afgeblokt door Madrid en dat heeft de zin in onafhankelijkheid flink aangewakkerd. Daartegenover staat dan wel dat een onafhankelijk Catalonië voor hoge kosten zou komen te staan, inzake een eigen defensie, een eigen buitenlands diplomatieke vertegenwoordiging en een mogelijke uittocht van grote bedrijven.

De EU die de brexit nog moet verteren, staat erg afkerig tegenover een apart Catalonië, ook al om geen precedent te creëren. Want Catalonië heeft cultureel en historisch nauwe banden met de Balearen en met de grote regio Valencia waarmee het samen ooit het koninkrijk Aragon vormde. Als Catalonië gaat, waar gaan de ermee verbonden Valencia en Balearen dan naartoe? En dan spreken we nog niet over het Baskenland, dat zich ooit met geweld onafhankelijk wou maken. 

Català of Catalaans is een Romaanse taal die duidelijk verschilt van Castiliaans of Spaans en soms eerder Frans lijkt. Dat is geen toeval, want er zijn duidelijk culturele en historische banden met de zuidelijke regio's Languedoc en Provence in Frankrijk.

Als startpunt van Catalonië kan 1137 gelden, de datum van het huwelijk van graaf Ramon Berenguer IV van Barcelona met koningin Petronilla van het meer landinwaarts gelegen Aragon.  Hun opvolgers bouwden het kroongebied van Aragon fors uit met de verovering van de Balearen en de regio Valencia tot Alicante op de moslims die toen nog een groot deel van het Iberisch schiereiland beheersten. In de Middeleeuwen omvatte dat koninkrijk Aragon zelfs ook Corsica, Sardinië, Sicilië, Zuid-Italië en een deel van Griekenland,  evenals de Languedoc en de Provence.

Na de Reconquista bestond Iberia uit drie grote rijken: Portugal, Castilië en Aragon. Het huwelijk tussen Isabella van Castilië en Ferdinand van Aragon in 1469 betekende echter nog niet de stichting van Spanje. Zelfs onder een vorst zoals Karel V van Gent bleven Castilië en Aragon aparte rijken met eigen instellingen en bestuursorganen, ook toen ze samen de grootste macht van Europa vormden en een groot deel van Amerika koloniseerden.

Een echt bestuurlijke eenheid als Spanje kwam er pas na de verdeeldheid in de Europese oorlog over de Spaanse erfopvolging die beslecht werd met de troonsbestijging van Philippe, kleinzoon van de Franse koning Lodewijk XIV, voortaan Felipe V. Met de decreten van Nueva Planta in 1716 schafte die de aparte instellingen van Aragon af en werd de regering gecentraliseerd in Madrid.

Pas na het uitroepen van de republiek in 1931 kreeg Catalonië opnieuw autonomie, om die meteen daarna opnieuw vertrappeld te zien door de fascistische en erg Spaansgezinde dictatuur van Francisco Franco. Met de terugkeer van de democratie in 1979 kreeg Catalonië opnieuw zelfbestuur en werd de eigen taal opnieuw erkend, maar dat lijkt voor velen dus niet genoeg.

Het 9/11 van Barcelona: op 11 september 1714 werd het Oostenrijks-Habsburgs gezinde Barcelona ingenomen door Frans-Castiliaanse groepen van de nieuwe koning Felipe V. (foto Konsulstar, Wikimedia Commons).