Handleiding voor een eerlijk debat over intercommunales

Vorige week verscheen het boek 'De Vlaamse ziekte' van Peter Reekmans, over 'Het web van de intercommunales' . Of het zal helpen voor een goed debat over maatschappelijk relevante dienstverlening is maar de vraag. Tussen alle ideologische standpunten door, deze tips voor een eerlijk debat over intercommunales.

Richt je pijlen op de nestbevuilers

Er zijn wel degelijk een aantal onverdedigbare wantoestanden vastgesteld. Niet zelden bij structuren die vandaag niet vallen onder de Vlaamse wetgeving op de intergemeentelijke samenwerking. Dat maakt het des te opvallender dat de discussie zich vandaag vaak net wél beperkt tot die ‘intercommunales’ die zich netjes aan een heel pakket strenge wettelijke spelregels moeten houden. Er zijn wel degelijk grote verschillen tussen samenwerkingsverbanden die vallen onder het decreet Intergemeentelijke Samenwerking (DIS), en andere structuren. Het DIS zorgt voor een evenwichtige en heldere regeling over inspraak, transparantie, deelname, aanwezigheid van oppositieleden in raden van bestuur, rapportering, maar ook wat betreft presentiegelden. In tal van andere structuren is dat veel minder geregeld. Het is fout alle bestaande structuren waarin gemeenten samenwerken op één hoopje te gooien.

Er is wel degelijk heel wat informatie beschikbaar

Over het zogenaamde ‘kluwen’ is vaak meer informatie beschikbaar, dan sommigen laten uitschijnen. Zo werkte de VVSG in het verleden al aan een website die alle gemeentelijke participaties in kaart bracht. De Vlaamse overheid maakte dit voorjaar een eigen inventaris naar aanleiding van de recente debatten. En Belfius publiceert al jaren financiële analyses over de intergemeentelijke samenwerkingsverbanden in België op zijn website. Daarin staat onder meer te lezen dat deze intercommunales in 2015 200 miljoen euro belastingen betaalden aan de federale overheid, én dat ze in veel sectoren statutair geen dividenden kunnen uitkeren aan de eigen gemeenten.

Kijk ook eens naar de resultaten van intergemeentelijke samenwerking

Wat pijnlijk ontbreekt in de talloze publicaties van de afgelopen maanden over intercommunales is een objectieve analyse van hun beleidsresultaten, alsof deze niet relevant zouden zijn. Onverdedigbare wantoestanden mogen geen aanleiding zijn om de meerwaarde van intergemeentelijke samenwerking op zich in vraag te stellen. Waar zouden we vandaag in Vlaanderen staan, hadden gemeenten de krachten niet gebundeld in tal van beleidsdomeinen? De infrastructuur voor distributie van gas en elektriciteit is dermate robuust dat Vlaanderen geen traditie kent van forse black-outs (wat in de ons omringende landen wel eens anders is). De gas- en elektriciteitsdistributienetten zijn van de betrouwbaarste in West-Europa met zelden of nooit forse black-outs. Het beheer van huishoudelijk afval behoort dankzij de intercommunales tot de top in Europa. Intergemeentelijke samenwerking heeft gemeenten in staat gesteld een belangrijke rol te spelen in de ontwikkeling van bedrijventerreinen, van huisvesting, van de streek of regio, … Als het ons menens is met de kwaliteit van de publieke dienstverlening aan de burger tegen redelijke kosten, dan genereren intercommunales ontegensprekelijk een belangrijke meerwaarde.

Beperk u tot de feiten

Sommige stellingen zijn de afgelopen weken nogal kritiekloos geponeerd zonder te kijken naar de ware toedracht er van. Dat de elektriciteitsfactuur van de gezinnen fors gestegen zou zijn klopt. Dat dit te maken heeft met ‘de vele bestuurders’ is twijfelachtig. Volgens ‘de Tijd’ bedragen de totale kosten aan presentiegelden in de Eandisgroep 600.000 euro per jaar, of 0,12 euro per Vlaming, wonend in Eandisgebied. Die schrappen gaat de elektriciteitsfactuur dus niet fors verlagen. De echte reden van de explosie van de nettarieven zit in allerhande zogenaamde openbaredienstverplichtingen die de Vlaamse en federale overheid via de stroomfactuur wil verhalen. Dat intercommunales ‘geldmachines’ zijn voor de gemeenten is in heel wat sectoren hoegenaamd niet het geval. Zo hebben vrijwel alle afval- en streekontwikkelingsintercommunales in Vlaanderen statutair bepaald dat ze geen winsten kunnen uitkeren aan de gemeenten. Intercommunales moeten wel degelijk de wetgeving overheidsopdrachten toepassen in al hun relaties met private bedrijven. Gemeenten kunnen taken rechtstreeks enkel overdragen aan intercommunales als voldaan is aan een aantal voorwaarden uit diezelfde wetgeving.

Verander dit niet in een ideologisch debat over privatisering

Het is niet meer dan logisch dat wat gemeenten zelf kunnen doen, ze ook samen moeten kunnen aanpakken. De keuze over de beste beheersvorm daarvoor (zelf doen, samen doen of uitbesteden), komt de lokale besturen toe. Kiezen voor intergemeentelijke samenwerking staat niet gelijk aan het afwijzen van samenwerking met de private sector. Integendeel. Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden besteden net heel wat van hun activiteiten uit, en zorgen zo voor opportuniteiten voor private bedrijven. Slechts enkele voorbeelden: afvalintercommunales waar de ophaling van het huishoudelijk afval gebeurt door private bedrijven, netbeheerders van stroom en gas die het gros van de werken door private aannemers laten gebeuren, enz. Net door de schaalvergroting door samenwerking en de daaruit voortvloeiende inperking van economische risico’s ontstaan er soms meer mogelijkheden voor private actoren om in samenwerking en onder regie door de lokale besturen activiteiten te ontwikkelen. Daarenboven stelt een landschap met privaat én publiek initiatief de beleidsmakers én de bevolking in staat dienstverlening te vergelijken op kostprijs, resultaten én kwaliteit. Stellen dat een volledige privatisering zal leiden tot lagere kosten kan een ideologische visie zijn, maar wetenschappelijk is hiervoor alvast geen enkele grond.

De intergemeentelijke samenwerking is vandaag maatschappelijk te belangrijk om ze helemaal overhoop te halen en verdient daarom een eerlijk debat. Dat zal meer vergen dan casuïstiek of een discussie gebaseerd op slogans.