Direct naar artikelinhoud
Filmrecensie

‘In the Crosswind’: indrukwekkend en afschuwelijk tegelijk

‘In the Crosswind’: indrukwekkend en afschuwelijk tegelijk
Beeld rv

Wat Martti Helde laat zien is mooi en indrukwekkend en afschuwelijk tegelijk. Hij vindt een manier om in beeld te brengen wat anders te afstotelijk zou zijn. Het gebruik van tableaux vivants laat een indrukwekkend vakmanschap zien.

“Tijd heeft hier een andere dimensie.” Dat schrijft Erna aan haar echtgenoot Heldur tijdens de Tweede Wereldoorlog vanuit Siberië. Zij is is een van de 40 duizend Esten, Letten en Litouwers die in 1941 in opdracht van Stalin op transport werden gezet om dwangarbeid uit te voeren in dat onherbergzame stuk Rusland. Vanaf dat moment lijkt de tijd voor haar stil te staan.

Dat is precies het geval in In the Crosswind. Het is de eerste fictiefilm over deze geschiedenis en de Estse regisseur Martti Helde wil juist dat gekantelde idee van tijd voor de kijker voelbaar maken. 

‘In the Crosswind’: indrukwekkend en afschuwelijk tegelijk
Beeld rv

Dus op het moment dat Erna, Heldur en hun dochter worden afgevoerd, stopt de beweging in de film. Vanaf dan staan de acteurs stil, in schokkend mooie zwart-witte tableaux vivants, terwijl de camera tussen hen door gaat in een lange, ononderbroken beweging. Iemand krijgt een klap, een ander wordt een trein ingeduwd, een kind staat met een houten zwaard tegenover een soldaat met getrokken geweer, maar niemand beweegt. Alleen de camera is vrij.

Het gebruik van tableaux vivants is een gewaagde keuze, zeker voor een debuutfilm, die ook nog eens indrukwekkend vakmanschap laat zien; sommige scènes vergden zes maanden voorbereiding. De choreografie is knap, de manier van vertellen soepel, het geluid en de muziek vullen het beeld schitterend aan.

Helde baseerde het verhaal op brieven, grotendeels van Erna. “Zouden er gevangenen zijn geweest met zoveel ruimte dat ze naar tralies begonnen te verlangen?”, vraagt de voice-over zich af, terwijl de oneindige toendra te zien is.

Het is het vleugje beweging dat In the Crosswind nergens te klinisch maakt. Hier wappert een gordijn, daar knippert iemand net nog even, een wolkje warme adem kringelt uit een mond. Het geeft de film reliëf - dit zijn échte, levende mensen, die bevroren zijn in de tijd. Doordat in massascènes elk gezicht even aandacht krijgt en daarmee de angst, de pijn en de wanhoop, wordt Erna's steeds gegroefdere gezicht een van vele en overstijgt haar verhaal het particuliere.

Dit maakt In the Crosswind meer dan een knap en dapper experiment. Wat Helde laat zien is mooi en indrukwekkend en afschuwelijk tegelijk: hij vond een manier om in beeld te brengen wat anders te afstotelijk zou zijn. Het is een huzarenstukje dat het verdient gezien te worden.

Nu uit op dvd.

‘In the Crosswind’: indrukwekkend en afschuwelijk tegelijk
Beeld rv