“Sommige piloten zijn zo vol van zichzelf. Ik daag elke piloot uit om te vertellen hoe je vermoeid kunt zijn als je bij wet niet meer dan 18 uur per week mag vliegen.” Aan het woord is de CEO van Ryanair, Michael O’Leary, die donderdag meldde dat hij helemaal niet begrijpt dat zijn piloten klagen en er zelfs overstappen naar andere luchtvaartmaatschappijen.

Norwegian snoept piloten af

Eerder raakte bekend dat Ryanair tot eind oktober 40 à 50 vluchten per dag schrapt omdat er te weinig piloten beschikbaar zijn. Te veel piloten zouden hun verlof nog moeten opnemen. O’Leary had zijn piloten daarom voorgesteld om een bonus van 6.000 tot 12.000 euro uit te reiken als ze zouden afzien van tien dagen vakantie en zeker nog een jaar bij de maatschappij zouden blijven. De reactie van de piloten was echter niet waar de Ierse CEO op had gehoopt: ze eisen betere arbeidsvoorwaarden en bedankten vriendelijk voor een bonus die hun verlof inperkt.

Dat O’Leary donderdag dan ook nog impliceerde dat zijn piloten lui zijn door zijn uitspraak over “vol zijn van zichzelf”, helpt het charmeoffensief niet bepaald vooruit. Naar schatting zouden al meer dan 1.000 piloten afgelopen boekjaar overgestapt zijn naar andere luchtvaartmaatschappijen. Het leeuwendeel gaat naar de lowcostconcurrent Norwegian. Dat doet pijn, want O’Leary aasde al enige tijd op een deal met Norwegian waarbij passagiers met aansluitende vluchten kunnen overspringen van Ryanair naar Norwegian en vice versa. Toen O’Leary doorkreeg dat Norwegian met net iets betere arbeidsvoorwaarden massaal Ryanair-piloten afsnoepte, sprong de deal onmiddellijk af.

Zelfdoding Germanwings-piloot

Een back-upplan heeft de Ierse ceo niet, aangezien al het cabinepersoneel enkele jaren geleden al naar een absoluut minimum werd teruggebracht. Dat ter voorbereiding van het geautomatiseerde tijdperk, waar O’Leary indertijd de mond vol van had. Van “over tien jaar zitten in geen enkel vliegtuig nog twee piloten in de cockpit” over “staanplaatsen zijn de nieuwe zitplaatsen” tot “het cabinepersoneel kan gehalveerd worden als het opstappen machinaal gecheckt kan worden”: de automatisering was niet tegen te houden volgens de Ryanair-topman.

Heel dat automatiseringsplan ging in rook op toen een piloot van Germanwings twee jaar geleden zichzelf en alle passagiers aan boord doodde door het toestel te laten crashen. “Alle procedures zijn na die tragische gebeurtenis onmiddellijk gebetonneerd”, zegt Kurt Callaerts van ACV Transcom. “Veiligheid stond plots weer boven alles, ook boven automatisering. En dat zal wellicht nog lang zo blijven. Men heeft op dat ogenblik beseft dat het systeem had gefaald, alle voorzorgsmaatregelen ten spijt.”

Het zit in kleine dingen

Met een minimumbezetting nog een personeelsklap krijgen, is dan wel niet meteen dodelijk voor een reus als Ryanair: zowel voor het imago naar de passagiers toe - hoe bont mag de maatschappij het nog maken? - als voor het imago naar het personeel toe, is dit een flinke knauw.

“Steeds meer piloten maken de overstap van Ryanair naar een andere maatschappij”, aldus Callaerts. “Er is een algemene krapte van piloten op de markt, dus de bewegingsruimte om van maatschappij te veranderen, is vrij groot. Natuurlijk is het minder evident voor mensen met een gezin om bij de grote groeiers zoals Qatar Airways aan te sluiten en te verhuizen. Een overstap naar een alternatief dicht bij huis met betere randvoorwaarden, dat is zeker ook in trek.”

“Het zit hem overigens soms in kleine dingen voor het cabinepersoneel”, zegt Callaert. “Bij Ryanair wordt de regel van ‘de lege achterste rij’ bijvoorbeeld regelmatig met de voeten getreden. Die rij dient per definitie om het cabinepersoneel te laten rusten. Anders moeten er compacte bedden of stoelen op andere plekken gecreëerd worden. Die zijn er bijna nooit. Dat zijn dingen die het personeel irriteren, afmatten en uiteindelijk doen afhaken. Ook bij piloten horen we dat het ‘stretchen’ van de regels een bron van frustratie is. Een werkgever die altijd het uiterste van het wettelijk gelaten aantal vlieguren uit zijn piloten probeert te persen, bouwt een weinig duurzame relatie op met zijn werknemers. Zeggen dat piloten geen moeilijke job hebben en ‘gewoon maar moeten vliegen’ is daarom een grove misvatting die onaangename gevolgen kan hebben.”