De oude president van Zimbabwe is weg, maar wat nu?
In de straten van de Zimbabwaanse hoofdstad Harare wordt het vertrek van president Robert Mugabe uitgelaten gevierd. Na 37 jaar feitelijke dictatuur waarbij elke vorm van dissidentie hardhandig werd onderdrukt, lijkt er eindelijk plaats te zijn voor vrijheid van meningsuiting. Toch kan dit schijn zijn, zeker als we naar het palmares van Emerson Mngangawa kijken, die vrijwel zeker de volgende sterke man wordt.
Sommige Zimbabwanen hebben het vandaag over "hun tweede onafhankelijkheid", wat impliceert dat de "eerste onafhankelijkheid" van hun land in 1980 in realiteit een hol begrip is gebleken. Worden ze deze keer écht onafhankelijk?
Oudstrijder en dictator
Robert Mugabe is ontegensprekelijk de oudstrijder die zijn volk een onafhankelijk land heeft gegeven: wég koloniaal bewind, wég blank minderheidsbewind, wég onderdrukking. Dat laatste "wég" klinkt misschien wel mooi, maar de realiteit is toch enigszins anders gebleken.
In het Zimbabwe van Robert Mugabe werd de meerderheid van de bevolking onderdrukt door een meedogenloos regime dat geen enkele tegenspraak duldde. Wie niet in de pas liep, werd letterlijk geëlimineerd. Dat heeft het Ndebele-volk in het westen van Zimbabwe ondervonden in 1982, toen bij een zuiveringsoperatie naar schatting 20.000 doden vielen.
Lees verder onder foto.
Ook politieke opponenten werden vakkundig uitgeschakeld. In 1982 werd Joshua Nkomo gearresteerd na beschuldigingen over een couppoging; hij kreeg later wel een soort eerherstel als vicepresident, op voorwaarde dat hij zijn mond hield over de misdaden tegen zijn Ndebelevolk. In 1984 werd vicepresident Joice Mujuru uitgeschakeld na beschuldigingen over een couppoging. Mujuru werd opgevolgd door Emerson Mnangagwa, tot die op zijn beurt de laan werd uitgestuurd na beschuldigingen van een couppoging.
Lees verder onder de foto.
Waarnemers beschouwen Grace Mugabe als figuur achter de schermen die aan de basis lag van de uitschakeling van Mujuru en Mnangagwa. De tweede echtgenote van Robert Mugabe was de laatste jaren zelf politieke ambities gaan koesteren, en dus moesten potentiële kapers op de kust worden weggewerkt. Het laatste manoeuvre - de uitschakeling van Mnangagwa - is het manoeuvre te veel gebleken.
"Heilige drievuldigheid" verbroken
Robert Mugabe heeft zich de afgelopen dagen tegen beter weten in aan de macht vastgeklampt, met als triest hoogtepunt zijn verwarde tv-toespraak van vorige zondag die veel Zimbabwanen met verbijstering sloeg. De oude president zag blijkbaar zelf niet in dat zijn laatste troefkaarten waren uitgespeeld.
Ironisch genoeg is het Emerson Mnangagwa - bijgenaamd de krokodil - die terugbijt. Mnangagwa geniet veel steun in het leger, waar Grace Mugabe wordt verafschuwd. Dus kwam het leger in actie. Door hun politieke manoeuvres hebben de Mugabes de heilige drievuldigheid van Zimbabwe - president, partij en leger - zelf gebroken, en daarvoor betalen ze nu het gelag. Gisteren heeft regeringspartij Zanu-PF de Mugabes uit de partij gezet en nu dreigde de afzettingsprocedure.
Lees verder onder de foto.
"Heilige drievuldigheid" hersteld
Nu al heeft Zanu-PF meegedeeld dat Emerson Mnangagwa deze week nog de eed zal afleggen als president. Hij zou de huidige presidentiële ambtstermijn van Mugabe afmaken, tot de verkiezingen van september volgend jaar. Mnangagwa president, met de steun van leger en partij: de heilige drievuldigheid van Zimbabwe lijkt hiermee hersteld.
De 75-jarige Mnangagwa lijkt niet bepaald voor vernieuwing te staan. Net als Mugabe heeft hij zijn sporen verdiend in de onafhankelijkheidsoorlog tegen het blanke minderheidsbewind van Ian Smith. Uit die tijd stamt zijn bijnaam "de krokodil", genoemd naar de guerrillagroep die hij leidde.
Mnangagwa wordt beschouwd als de architect van de zuiveringsoperatie tegen de Ndebele in 1982, op aansturen van Mugabe.
Sinds de onafhankelijkheid in 1980 is hij vrijwel onafgebroken minister geweest. Hij beheerde onder meer de departementen Binnenlandse Veiligheid, Justitie, Financiën en Defensie. In 2008 gaf hij de verkiezingscampagne van Mugabe mee vorm en hielp hij mee aan de vorming van een regering van nationale eenheid, waarbij oppositiepartij MDC van Morgan Tsvangirai in het regeringsbad vakkundig monddood zou worden gemaakt.
Mnangagwa heeft de voorbije decennia deel uitgemaakt van het kransje rond Mugabe dat zichzelf heeft verrijkt, terwijl de bevolking er alsmaar armer op is geworden. Het is zeer de vraag of hij nu tot inkeer zal komen.
Met deze Emerson Mnangagwa moet Zimbabwe dus nieuw paden betreden. Afwachten of die paden niet gewoon haastig een nieuw asfaltlaagje hebben gekregen.
