22 tot 28 november 1917: wapenstilstand aan Oostfront in zicht

De eerste stappen naar een wapenstilstand tussen Rusland en de Centrale Mogendheden zijn gezet.

Op 25 november staken drie Russische onderhandelaars – aangevoerd door een gewone luitenant - de Duitse linies over. Ze stelden formeel een wapenstilstand op alle fronten voor, gevolgd door het sluiten van een algemene vrede.

De dag daarop kwam het tot een afspraak met de Duitse legerleiding om onderhandelingen te beginnen over een wapenstilstand. Die zullen plaatsvinden in de vesting van Brest-Litovsk, in het door Duitsers bezette deel van Rusland, waar het “Opperbevel Oost” is gevestigd.  

Enkele dagen eerder had de Russische volkscommissaris voor Buitenlandse Zaken Lev Trotski aan alle oorlogvoerende landen een voorstel voor een algemene wapenstilstand gedaan. Daar zijn nog geen formele reacties op gekomen.

Maar de Geallieerde landen hebben hun ambassades in Petrograd verboden contacten met de nieuwe Russische regering te onderhouden.

In de Geallieerde pers reageert men negatief en spreekt men van verraad van de Russen. Groot-Brittannië is zelfs begonnen beslag te leggen op Russische schepen in Britse havens.  

Intussen wordt er aan het Russische front nauwelijks nog gevochten. Op veel plaatsen nemen de Russische troepen hun lot in eigen handen en sluiten plaatselijke bestanden, die soms gepaard gaan met verbroederingen.

Het doet denken aan de kerstbestanden van 1914 aan het Westelijk Front, maar hier gebeurt het op grotere schaal en met instemming van de bolsjewistische regering.  

De Russische volkscommissaris Trotski heeft een aantal geheime documenten vrijgegeven die in het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken werden aangetroffen.

Het gaat om verdragen en vertrouwelijke nota’s tussen de vorige Russische regeringen en de andere regeringen van de Entente. De teksten zijn gepubliceerd in de bolsjewistische partijkrant ‘Pravda’ en snel door de Westerse pers overgenomen.

Hieruit blijkt onder meer dat onder de regering van de tsaar Rusland het recht kreeg Constantinopel alsmede de zeestraten tussen de Zwarte Zee en de Middellandse Zee te annexeren. In ruil konden de Britten en de Fransen het Midden-Oosten onder zich verdelen. Dit alles ten koste van het Ottomaanse Rijk. Rusland eiste dan weer bepaalde rechten in het neutrale Perzië op. Frankrijk zou bovendien de vrijheid krijgen om stukken van Duitsland te annexeren

Ook blijkt dat de Geallieerden de Voorlopige Regering zwaar onder druk hebben gezet. Voor Trotski is dat een inmenging in de binnenlandse aangelegenheden van Rusland. 

Met de publicatie willen de bolsjewieken zoals beloofd dergelijke geheime afspraken in de toekomst onmogelijk maken. Zoals Trotski eraan toevoegde: “De regering van arbeiders en boeren schaft de geheime diplomatie, haar intriges, haar codes en haar leugens af. Wij hebben niets te verbergen.”

Bovendien willen ze zo de verontwaardiging van de bevolking tegen de regeringen aanwakkeren en zo de weg vrijmaken voor revoluties in andere landen.  

In Rusland zijn dan toch verkiezingen begonnen voor een Grondwetgevende Vergadering.

Vergeleken met vorige Russische parlementsverkiezingen zijn het de meest democratische verkiezingen ooit.  Ditmaal mogen ook vrouwen stemmen en hebben de stemmen van de rijke en arme kiezers een even groot gewicht. Door de omvang van het land en de moeilijke verbindingen zullen de stembusverrichtingen een paar weken duren.

Meteen na de val van de tsaar (15 maart) had de Voorlopige Regering een Constituante aangekondigd die van Rusland een democratisch land moest maken. De verkiezingen werden steeds uitgesteld omwille van de oorlog en de onlusten, maar uiteindelijk werd de datum vastgelegd op 25 november.  

De nieuwe bolsjewistische regering had bij haar aanstelling beloofd dat de verkiezingen zouden doorgaan. Zonder enthousiasme, omdat de bolsjewieken voorstander zijn van een regime dat steunt op de Sovjets (raden  van arbeiders-, soldaten- en boerenafgevaardigden) waarvan de bourgeoisie en andere hogere klassen uitgesloten zijn.

De oppositiepartijen hopen via de Constituante te beletten dat de bolsjewieken alle macht naar zich toetrekken. De campagne verloopt dan ook erg bits, soms gewelddadig. Toch komen zeer veel mensen stemmen.

De verkiezingen verlopen niet zonder problemen. Een punt van verwarring is dat de Partij van Socialisten-Revolutionairen, die een grote aanhang heeft onder de boerenbevolking, intussen volledig opgesplitst is in een linker- en een rechtervleugel. De linkervleugel keurde de bolsjewistische machtsovername goed, de rechtervleugel niet. Die splitsing kwam echter te laat voor de verkiezingen, waarbij kandidaten van beide vleugels op dezelfde lijsten staan.

De linkse socialisten-revolutionairen zijn bij het begin van de verkiezingen toegetreden tot de regering. Ze krijgen een zevental volkscommissarissen, maar de belangrijkste posten blijven in handen van de bolsjewieken.

Tegelijk hebben de bolsjewieken in Estland het regionaal parlement aldaar ontbonden. Deze Voorlopige Landdag van Estland was in april verkozen nadat de Russische Voorlopige Regering deze Baltische provincie een beperkt zelfbestuur had beloofd.

In de Georgische stad Tiflis (Tbilisi) is intussen een “Transkaukasisch Commissariaat” opgericht, dat de Russische gebieden ten zuiden van de Kaukasus onder controle heeft. Dit is in feite een onafhankelijke regering, die de bolsjewistische machtsovername niet erkent. Aan het hoofd daarvan staat de leidende mensjewiek Nikolaj Tsjcheidze, een Georgiër.

De Duitse kolonne koloniale troepen onder Paul von Lettow-Vorbeck is het Portugese deel van Oost-Afrika binnengevallen.
Op 25 november vielen de Schutztruppen (alles samen nog geen 2000 Duitsers en askari’s – inlandse soldaten) het  Portugese kamp van Ngomano aan de rivier de Rovuma aan en wisten het met een list te veroveren. De grote meerderheid van de Portugese troepen zijn gevangen genomen. De ca. 700 krijgsgevangenen worden gebruikt als dragers, want de Duitsers hebben massa’s geweren, machineweren en munitie buitgemaakt, samen met kleren en voedsel.  

De Rovuma vormt de grens van het gebied dat de Portugezen in 1916 bezet hadden. Lettow-Vorbeck (vorige maand tot generaal bevorderd) rukt nu verder naar het zuiden Mozambique binnen.

Duits Oost-Afrika is intussen vrijwel volledig in Geallieerde handen. De 3000 man sterke kolonne van kolonel Tafel, die eerder bij Mahenge door de Belgen werd verslagen, heeft zich zopas aan de Brits-Zuid-Afrikaanse leger overgegeven nabij Makonde. Daarbij verloren de Duitsers ook hun laatste radiozender om contact met Duitsland te houden.  

Op 25 november is de Duitse Zeppelin L 59 in de Bulgaarse stad Jambol geland, waar hij vier dagen eerder vetrokken was. In 95 uur heeft hij 6800 km afgelegd naar Afrika en terug. Dat is een record.

De L 59 was uitgezonden om de Duitse troepen in Duits Oost-Afrika hulp te bieden. Hij vervoerde wapens, munitie, medische materiaal, medicamenten, post en zelfs decoraties voor de Duitse troepen die daar al anderhalf jaar stand houden. Het luchtschip was extra lang gemaakt (227 m) om met een volume van 68.500 kubieke meter een record aan drijfvermogen te hebben.  

Door de grote afstand was het niet de bedoeling dat het luchtschip terug zou keren. De 22 bemanningsleden zouden de Duitse troepen in Afrika vervoegen. Het metalen geraamte had  kunnen dienen voor radioantennes, het linnen omhulsel voor verbanden.
De L59 vloog over Klein-Azië en de Middellandse Zee en vervolgens over de woestijnen van Egypte en Soedan. Het luchtschip was al meer dan halfweg toen het op 23 november in de buurt van Khartoem via de radio bevel kreeg rechtsomkeer te maken.
Het Afrikaschiff moest terugkeren omdat Berlijn vernomen had dat de Duitse troepen op het plateau van Makonde zich zouden overgeven (zie hierboven). De Zeppelin had in die streek moeten landen.