Onwaarschijnlijk clubje vredesduiven probeert vandaag een einde te maken aan Syrische oorlog
In de Russische badplaats Sotsji praat een aantal regeringsleiders over een einde aan de burgeroorlog in Syrië. Maar de aanwezigen zijn wel héél erg op de hand van de Syrische heerser Assad. Of dat werkelijk vrede belooft?
Vanuit westers perspectief lijkt het een onwaarschijnlijk trio vredesduiven: de Russische president Poetin, de Iraanse president Rohani en de Turkse president Erdogan. Vandaag komen de drie regeringsleiders bijeen in het Russische Sotsji, om te proberen een einde te maken aan de oorlog in Syrië.
Maandagavond dook de Syrische president Bashar al-Assad ineens al even op in Rusland. Hij en Poetin vlogen elkaar als oude vrienden in de armen. Assad verlaat zijn land zelden: de laatste keer was in oktober 2015, vlak voordat Poetin hem militair ging steunen in de Syrische burgeroorlog, die zich al ruim vijf jaar voortsleept. Assad, een alleenheerser die door de westerse wereld wordt gezien als drijvende kracht achter de oorlog, zei in Rusland "dat het tijd is om het bloedvergieten te stoppen".
Centraal staat een plan om Syrië te verdelen in meerdere invloedssferen, zoals in Europa gebeurde in 1945. Wordt Sotsji daarmee het Jalta van de Syrische burgeroorlog?
Vandaag bespreekt Poetin met zijn bondgenoten uit Iran en Turkije een blauwdruk voor een vredesakkoord. Centraal daarbij staat een plan om Syrië te verdelen in meerdere invloedssferen, zoals in Europa gebeurde in 1945. Wordt Sotsji daarmee het Jalta van de Syrische burgeroorlog?
Vast staat dat Rusland de afgelopen maanden achter de schermen onverwachte vooruitgang heeft geboekt in Syrië. Besprekingen in de Kazachse hoofdstad Astana hebben geleid tot vier de-escalatiezones in gebieden die in handen zijn van rebellen: in Idlib, Homs, de verzetswijk Oost-Ghouta in de hoofdstad Damascus en aan de grens met Israël. In deze zones geldt een gedeeltelijk staakt-het-vuren.
Zwart scenario
De zones resulteren inderdaad in afname van het geweld, erkennen de Verenigde Naties (VN). "De uitwerking ervan is tot dusver positief", zegt Staffan de Mistura, toponderhandelaar van de VN inzake Syrië. Op het eerste gezicht lijkt het hoopvol dat in Sotsji op dit succes wordt voortgebouwd.
Maar westerse diplomaten vrezen dat de zones uiteindelijk vooral deel uitmaken van wat zij zien als een zwart scenario: het plan van Assad om zijn regime weer uit te rollen over geheel Syrië. Zoals denktank Atlantic Council stelt: "De-escalatie vermindert mogelijk geweld, maar is geen routekaart naar blijvende vrede." Sotsji is daarmee ook een botsing tussen de agenda van Assad en de westerse hoop op een soort democratie in Syrië.
Sotsji is ook een botsing tussen de agenda van Assad en de westerse hoop op een soort democratie in Syrië
VN-onderhandelingen over vrede zijn al jaren tevergeefs. In Sotsji zijn het Assads bondgenoten die als mannen onder elkaar zaken doen. De internationale gemeenschap staat buitenspel. Trump? Met de Amerikaanse president wordt na afloop van de bijeenkomst zeker even gebeld, stelde Poetin tegenover het Syrische persbureau Sana. Maar aan tafel zit een man als Rohani, aartsvijand van de VS.
De Iraanse president prees dinsdag in een tv-interview alvast het optreden van de Revolutionaire Garde en de sjiitische beweging Hezbollah in Syrië. Beide vochten de afgelopen jaren aan de zijde van Assad. Daarmee is IS verslagen, stelt hij. "Natuurlijk zullen de resten blijven bestaan, maar de basis en de wortels zijn vernietigd."
Weinig verzet
Politiek verzet zullen de bondgenoten van Assad in Sotsji nauwelijks ontmoeten. De Syrische oppositie in ballingschap was wel uitgenodigd, maar schuift niet aan. Oppositieleider Riyad Hijab kondigde maandag onverwacht zijn aftreden aan. Dat tijdstip lijkt niet toevallig. De voormalige Syrische premier gold als belangrijkste overloper uit het Assad-regime en steunpilaar van het Westen. Hij was een van de laatsten die erop bleef hameren: voor vrede in Syrië moet Assad vertrekken.
Wie in Sotsji wel aanschuiven, zijn rebellenleiders die door Assad ongevaarlijk worden geacht. Het gaat daarbij om onder andere salafistische groepen als Ahrar al Sham - religieus zeer conservatief, niet gericht op democratie en juist daarom geen bedreiging voor het voortbestaan van het Syrische regime, in tegenstelling tot gematigder groeperingen met een agenda die door het Westen aantrekkelijker wordt gevonden.
Met de Amerikaanse president wordt na afloop van de bijeenkomst even gebeld. Maar aan tafel zit een man als Rohani, aartsvijand van de VS
VN-onderhandelaar De Mistura blijft hameren op een 'politieke oplossing' voor Syrië: het vertrek van Assad. Maar hij erkende onlangs ook met zoveel woorden dat Poetin bezig is in vergaderzalen in Astana en Sotsji iets voor elkaar te krijgen dat hemzelf in Genève de afgelopen jaren niet is gelukt. Hij wil daarom "het momentum van Astana naar Genève brengen".