De Servische ‘helden’ hangen in café Gekkenhuis
In een café in Belgrado worden Servische leiders van de Bosnische oorlog in ere gehouden. "Nu ja held, held..."
Dat het Joegoslavië-tribunaal Ratko Mladic heeft veroordeeld voor gruweldaden tijdens de oorlog in Bosnië in de jaren negentig, doet er niet zoveel toe. Sterven zal de in slechte gezondheid verkerende oud-generaal van de Bosnische Serviërs binnenkort toch, en dat is precies wat het tribunaal wil. Althans volgens de 62-jarige Zoran Cvejic, die bier drinkt in café Gekkenhuis in de Servische hoofdstad Belgrado.
"Net zoals ze destijds hebben laten gebeuren met hém", zegt hij, knikkend naar een portret van de voormalige president Slobodan Milosevic boven zich. Die stierf ruim elf jaar geleden tijdens zijn proces in Den Haag in de gevangenis in Scheveningen. Volgens Cvejic was dat geen toeval.
'Hoe kan het dat alle moslims en Kroaten worden vrijgesproken, terwijl Serviërs gestraft worden?'
Hier in Gekkenhuis, een veredelde buurtkroeg met vijf tafels naast de torenflats van Blok 45 in Nieuw-Belgrado, houden ze de Servische strijders en leiders in ere. De barvrouw knipt het licht aan zodat hun portretten beter tot hun recht komen.
Radovan Karadzic, oud-president van de Bosnische Serviërs en vorig jaar door het tribunaal veroordeeld tot veertig jaar cel, springt direct in het oog. Hij heeft de grootste afbeelding. Karadzic kwam hier naar verluidt vaak toen hij voor zijn arrestatie vermomd ondergedoken zat in Belgrado. Naar generaal Mladic is het even zoeken; het spotje dat zijn drie foto’s van moet verlichten, is kapot. ‘Servische held’ staat er onder een foto waarop hij in uniform salueert.
‘Echte rechtbank’
"Nu ja held, held..." Cvejic, die in een nucleair instituut werkt, bestelt nog een rondje en steekt een nieuwe sigaret op. De blauwe walm in het café wordt nog wat dikker. "Mladic was bevelhebber van de Serviërs in Bosnië. Dan mag hij berecht worden voor zijn fouten. Maar dan wel door een echte rechtbank. De rechters van het Joegoslavië-tribunaal zijn marionetten van Amerika. Hoe kan het dat alle moslims en Kroaten worden vrijgesproken, terwijl Serviërs gestraft worden?"
Het is een betoog dat in Servië niet bepaald als extreem geldt. Een andere cafébezoeker vindt Cvejic duidelijk te mild. "Jullie hebben prostitutie gelegaliseerd, en drugs. Waarom mogen er dan geen Servische dokters bij Mladic in Den Haag? Zijn die soms niet goed? Wat voor democratie is dat?", roept hij vanaf de aanpalende tafel. "Alle Serviërs zijn helden. Als ze alles overleefd hebben, tenminste." Cvejic moet net als de man lachen en heft het glas.
Buiten het café motregent het. Een paar mensen schuilen in een kleine, volgestouwde supermarkt. Net als elders in de stad is de aanstaande uitspraak in het proces tegen Mladic niet bepaald het gesprek van de dag. Een man haalt zijn schouders op bij de vraag of hij het volgt. Hij doet verwoede pogingen om bij een rek met pakken koffie te komen; die zijn in de aanbieding.
'Een veroordeling van Mladic zou een stap zijn op weg naar een gezonde maatschappij'
“We hebben andere dingen te doen”, zegt caissière Marija Pecic (33). Ze duwt hardhandig een nieuwe rol bonpapier in haar kassa. “Ik hou me niet bezig met politiek. Daar zijn anderen voor. Ik heb al genoeg dingen aan mijn hoofd.” Zoals een gezin draaiende houden, met een salaris van een paar honderd euro.
“Aha, dat is mijn favoriete excuus”, zegt Anita Mitic (27) een paar kilometer verderop in haar kantoor in centrum van de stad. De directeur van belangenorganisatie Jongereninitiatief voor Mensenrechten rolt met haar ogen. “Vragen die mensen zich ooit wel eens af waaróm ze maar een paar honderd euro verdienen? Omdat ze in een land wonen dat niet vooruitkomt zolang hun manier van denken niet verandert.”
Mitic en haar organisatie willen hun landgenoten dwingen in te zien dat Serviërs als Mladic een kwalijke rol hebben gespeeld in de oorlog in de jaren negentig. En dat doen ze bepaald niet achter de schermen. Zo houden ze elk jaar midden in het centrum van Belgrado een herdenking voor de slachtoffers van de massaslachting in Srebrenica. Daarbij roepen ze op te erkennen dat de slachting een daad van genocide was - iets wat het Internationaal Gerechtshof heeft vastgesteld, maar Servië nog altijd weigert zo te noemen. Het hof oordeelde destijds ook dat Servië weliswaar niet direct verantwoordelijk was voor de misdaden in Bosnië, maar wel meer had moeten doen om de volkenmoord te voorkomen. En om verdachten als Mladic uit te leveren aan Den Haag.
'Ze maken zich boos over de slechte gezondheid van Mladic. Maar ze vergeten dat die is veroorzaakt doordat hij zich jarenlang heeft verstopt om aan vervolging te ontkomen'
De publieke acties leveren steevast verstoringen door nationalisten op, en Mitic ontvangt regelmatig doodsbedreigingen. Maar frustrerender vindt ze de zwijgende meerderheid, die volgens haar de waarheid niet onder ogen wil zien. “Het is lang geleden, en Bosnië is een ander land, zeggen ze dan. En ze maken zich boos over de slechte gezondheid van Mladic. Maar ze vergeten dat die is veroorzaakt doordat hij zich jarenlang heeft verstopt om aan vervolging te ontkomen.”
Straat
President Aleksandar Vucic doopte tijdens een protestactie tien jaar geleden nog een straat om tot Ratko Mladic Boulevard, met naambordjes en al. Iets wat hij niet zo snel meer zal doen, sinds zijn land een pro-Europese koers volgt. Maar dat wil nog niet zeggen dat hij, of de Serviërs, van mening veranderd zijn. Mitic hoopt dat het tribunaal Mladic vandaag veroordeelt. “Dat zou een stap zijn op weg naar een gezonde maatschappij. Waarin onze politici de waarheid niet meer kunnen verdraaien, en mensen hun kop niet meer in het zand kunnen steken.”
Lees meer: Mladic en het Joegoslavië-tribunaal: nog één keer wereldnieuws, dan nooit meer