Overleven in een onderzeeboot: zo doet de bemanning dat
De grootste vijanden van de onderzeeër zijn het water aan de buitenkant en rook aan de binnenkant. Of een van die twee de sinds vorige week vermiste Argentijnse onderzeeboot ARA San Juan heeft geveld, is na een dagenlange zoektocht nog steeds niet duidelijk. Maar de 45-koppige bemanning hoeft nog niet verloren te zijn, zegt Herman de Groot, commandant Onderzeedienst van de Nederlandse Koninklijke Marine.
Volgens De Groot denken veel mensen dat de bemanning slechts luttele seconden heeft om de onderzeeër te redden, maar niets is minder waar. "Het is niet zozeer een kwestie van snel handelen, je moet correct handelen. Er is geen ruimte voor een tweede kans."
Juist handelen
Volgens hem is een onderzeeboot een "hoogtechnologisch apparaat", waar per kubieke meter meer technologie inzit dan in welk voertuig dan ook. "De vervelende kant van technologie is dat het nog wel eens kapot kan gaan." Er kan bijvoorbeeld brand uitbreken: een gewone brand, een brandstofbrand, een elektriciteitsbrand of de frituur die in de fik vliegt.
Alle bemanningsleden krijgen training in calamiteiten, want ook de kok moet een dieselmotor kunnen starten. "Je kunt niet even langs de garage als er problemen zijn."
Ook na het behalen van hun examen oefenen de marinemensen voortdurend op calamiteiten, weet Jaime Karremann van Marineschepen.nl. "Brand, lekkages, systemen die uitvallen, technische fouten... Er kan iets gebeuren waar niemand wat aan kan doen, maar daar moet je wel goed mee kunnen omgaan. Als je reactie fout is, kan je het heel snel erger maken."
De meeste onderzeeboten zijn verdeeld in twee of drie compartimenten. Als er rook of gas vrijkomt, is het zaak dat zoveel mogelijk in één compartiment te houden. "Je moet die rook kwijt, dus dan probeer je te ventileren door de snuivermast [een soort snorkel, red.] boven water te krijgen."
Kleine gemeenschap
De Groot noemt een onderzeeboot een in een kleine omgeving geperst dorpje. De bemanning ondergaat een psychologische keuring. Ze moeten bovenmatig stabiel zijn, bovenmatig kunnen omgaan met een kleine omgeving en bovenmatig sociaal zijn. "Al die aspecten willen we graag meer dan bij anderen terugzien, voor we ze in een stalen cilinder stoppen."
Zo ontstaat een kleine gemeenschap die volledig is opgeleid en getraind om zichzelf in stand te houden. De militairen van de marine bakken hun eigen brood, plegen zelf onderhoud aan elektronica en repareren zelf de dieselgeneratoren.
'Je streeft naar een situatie die je kunt volhouden. Van daaruit kun je systemen repareren of weer opbouwen'
De onderzeebootbemanning is erop getraind snel een stabiele situatie te bereiken: "Je streeft naar een situatie die je kunt volhouden. Van daaruit kun je systemen repareren of weer opbouwen." Zo kunnen bemanningsleden een brand doven, mensen reanimeren, een lekkage stoppen en snel zorgen dat de boot gaat drijven.
Mocht dat niet lukken, dan zijn er twee manieren om uit een onderzeeër te komen. De eerste is via de zogenoemde ontsnappingstoren. "De bemanningsleden gaan dan in speciale pakken door een ontsnappingsluik en worden door de waterdruk in enkele seconden omhoog gelanceerd. Hierop oefenen ze in een speciaal zwembad in Den Helder", zegt expert Karremann. Vroeger bestond het risico dat hierbij hun longen scheurden, tegenwoordig houden ze hier hooguit gescheurde trommelvliezen aan over.
Overstappen
Een tweede, betere mogelijkheid is het evacueren van de bemanning met een reddingsonderzeeboot. Dit zijn kleinere onderzeeërs die kunnen landen op het luik van een onderzeeër in problemen om de bemanningsleden in kleine groepjes naar het wateroppervlak te brengen. "Door middel van klopsignalen of onderwatertelefoons wordt aan de opgesloten bemanning duidelijk gemaakt dat ze het luik moeten openen. Dat is een hele tegennatuurlijke actie, maar zo kunnen ze wel overstappen", zegt Karremann.
Bij de San Juan zijn op dit moment twee Amerikaanse reddingsonderzeeërs in de buurt: een met een capaciteit van zes personen en een met een capaciteit van zestien. De diepte waarop de onderzeeboot ligt is daarbij wel van belang. De grotere reddingsonderzeeër kan tot een diepte van 600 meter opereren. Sommige delen van het zoekgebied zijn 1.400 meter diep. "Mocht de San Juan zo diep liggen, dan is de boot helemaal in elkaar gedrukt en heeft de bemanning het niet overleefd."
Er liggen ook andere gevaren op de loer, zoals het opraken van zuurstof aan boord. Ook kan het CO2-percentage in de onderzeeër door de ademende bemanning te hoog worden. Er zijn allerlei middelen aan boord om dat moment zolang mogelijk uit te stellen. "Zuurstofkaarsen kunnen extra zuurstof aanmaken en er bestaat apparatuur om CO2 te absorberen", aldus Karremann.
Als de boot in de problemen is geraakt en op de zeebodem ligt, is het volgens commandant De Groot belangrijk dat bemanningsleden zich niet afzonderen. "Er mogen geen eenlingen ontstaan. Je moet ze in groepjes verdelen zodat ze niet in zichzelf gekeerd raken en een paniekaanval of depressie ontwikkelen. Het is een hele precaire psychologische balans."
Hij wil niet speculeren over mogelijke scenario's. "Bij die Chileense mijnwerkers had ook niemand gedacht dat ze na twee maanden nog in leven waren." Maar hoe langer het duurt voor de boot gevonden wordt, hoe slechter het eruit gaat zien voor de bemanning. "Er is iets aan de hand, anders waren ze allang op de basis in Mar del Plata gearriveerd."