Direct naar artikelinhoud
Mladic

Hoe Mladic Bosnië blijft verdelen: is hij nu een monster of een beschermengel?

In Sarajevo wordt opgelucht gereageerd. Bijna iedereen hier heeft wel iemand verloren tijdens het beleg van de Bosnische stad door Mladic en zijn troepen.Beeld AFP

In Bosnië wordt uiterst verdeeld gereageerd op het vonnis voor Ratko Mladic. Terwijl de nabestaanden van zijn slachtoffers juichen in het overwegend islamitische Sarajevo, voelen de Bosnische Serviërs - nauwelijks 15 kilometer verderop - zich andermaal in de hoek gedrukt. Dubbelverslag vanuit een land dat er eigenlijk geen is.

"Levenslang", klinkt het uit een kleine flatscreentelevisie in de linkerhoek van een zaaltje het centrum van Sarajevo. De uitzending vanuit Den Haag wordt live vertaald op de Bosnische tv. De tien mannen en vrouwen in het zaaltje ogen afgepeigerd. Op de tafel voor ze liggen knikkers, knuffelbeertjes, zakdoekjes en foto's van hun overleden kinderen. Niemand doet enige moeite zijn of haar tranen te bedwingen - niet de vrouwen die hun hoofd trots richting de tv gericht houden, noch de brede mannen met borstelige wenkbrauwen en eelt op hun handen.

"Het onrecht kwam 25 jaar geleden heel snel. Gerechtigheid is veel trager, maar zegeviert vandaag dan toch", zegt Bahra Hodzic. Zij verloor haar zoon, haar man, haar moeder en haar huis door toedoen van Ratko Mladic, de schreeuwende man op tv. "Nu ik weet dat hij levenslang heeft gekregen, kan ik eindelijk proberen berusting te zoeken."

'Het onrecht kwam 25 jaar geleden heel snel. Gerechtigheid is veel trager, maar zegeviert vandaag dan toch'
Bahra Hodzic verloor haar zoon, man, moeder en huis

'Rivier van bloed'

Ramiz Holjan (65) wordt door verdriet verteerd sinds zijn zoon Admir op 16 december 1992, om iets na 1 uur 's middags, tijdens het buitenspelen in stukken werd gereten door een mortiergranaat. Admir was een van de 12.000 slachtoffers die omkwamen bij de 44 maanden durende belegering van Sarajevo - een van de misdaden waarvoor Mladic gisteren is veroordeeld.

Holjan houdt een op papier geprinte foto van zijn zoon vast. "Het was een prachtige winterdag die ik nooit meer zal vergeten, ook omdat ik mijzelf niet toesta hem te vergeten. Toen ik thuiskwam lag Admir - hij was toen dertien - op de bank met de kat. Ik weet nog dat hij trots vertelde dat hij goed had gegeten bij de buren. Daarna vroeg hij braaf: 'Papa, mag ik buitenspelen?'"

Kort daarna sloeg de mortier in en rende Holjan, net als de ouders van de vier speelkameraadjes van Admir, de straat op. "We zagen een rivier van bloed. We bevonden ons letterlijk tussen de armen en benen van onze kinderen. Ik zag vrijwel meteen dat mijn zoon niet meer te redden was. Hetzelfde gold voor twee andere jongens. Alleen Nijaz en Nihad leefden nog. We hebben toen met z'n allen geprobeerd hen te redden, alsof het onze eigen kinderen waren."

'Vele vermisten'

Vijfentwintig jaar na de mortier is Holjan vicevoorzitter van de oudervereniging van omgekomen kinderen van Sarajevo, met wiens leden hij ziet hoe de man verantwoordelijk voor hun verdriet vlak voor het vonnis schreeuwend uit de zaal wordt verwijderd. Het is typisch voor Mladic, die zich de afgelopen jaren meermaals onhandelbaar gedroeg in de rechtszaal; een hof dat door hemzelf werd betiteld als het "satanische tribunaal".

"Het is goed dat hij nu eindelijk is berecht", zegt Holjan. "Ook al is hij al een oude man en is er weinig straftijd meer over voor hem. Toch is dit belangrijk. Als we willen dat de ellende stopt, moeten we niet via haat reageren op dit soort misdaden. Want haat zorgt voor wraak wat weer zorgt voor nieuwe haat. We moeten het recht opzoeken. Alleen dat verzacht de pijn."

'We moeten het recht opzoeken. Alleen dat verzacht de pijn'
Holjan

Met het levenslang van Mladic komt bijna een einde aan het 24-jarige bestaan van het Joegoslaviëtribunaal, dat verspreid over ruim 80.000 zittingsdagen 161 personen uit de Balkan heeft berecht. "Toch is het nog lang niet klaar", zegt Holjan. "Er lopen nog zoveel misdadigers vrij rond in Bosnië. We komen ze bijna dagelijks tegen op straat. Denk alleen al aan de vele vermisten. Heel veel ouders weten nog steeds niet waar de lichamen van hun kinderen liggen, terwijl de mensen verantwoordelijk voor hun dood, die dus weten waar die lichamen liggen, blijven zwijgen. Zo gaat het maar door. We hebben rechtspraak voor iedereen nodig, anders zal dit land nooit helen."

Niet iedereen is blij

"Levenslang", schudt Dragovana Novakovic (52) haar hoofd. "Hoe kan het zo zijn dat juist Ratko Mladic, die ons beschermde tegen een afslachting, nu levenslang krijgt?"

Novakovic was 27 toen zijzelf weduwe werd, en haar twee kinderen vaderloos. Petar Novakovic werd in 1992 gevangengenomen aan de frontlinie in Renovica, vertelt ze, vlak bij Pale. "Pas zeven dagen later werd zijn lichaam teruggevonden. Ik heb er een video van. Je ziet dat zijn vingers eraf waren gesneden en zijn lichaam vol steekwonden van bajonetten zat."

'Zonder Mladic zouden wij allemaal afgeslacht zijn. Maar hij is tijdens de oorlog naar ons toegekomen om ons te redden. Hij is onze beschermengel'
Dean Gazivoda

Dat de nasleep van de Bosnische oorlog met de levenslange straf van Ratko Mladic nog verre van voorbij is, was gisteren voelbaar op iedere straathoek in het Bosnisch-Servische Pale. Hoewel de stad op slechts vijftien kilometer van Sarajevo ligt, is een groter verschil in meningen niet denkbaar. Hier staan geen standbeelden voor de slachtoffers van Srebrenica, zoals aan de andere kant van de heuvels. Hier staat een studentencomplex dat naar Radovan Karadzic werd vernoemd. En een hier ontplofte een handgranaat bij de moskee op de dag dat Mladic werd uitgeleverd aan Den Haag.

"En de Bosniërs dan?"

Pale was tot 1998 de hoofdstad van de Republika Srpska, de Servische deelstaat binnen de grenzen van Bosnië. Dit is de plek vanwaaruit de Bosnische Serviërs 25 jaar geleden hun aanvallen organiseerden en waar de naam Mladic tegenwoordig synoniem staat voor de beschermer van het Servische volk, in plaats van de oorlogsmisdadiger die hij volgens de rechter is.

Neem Dean Gazivoda (39), een tiener tijdens de oorlog, maar volgens hemzelf toen al oud genoeg om feit van fictie te onderscheiden. "Geloof niet alles wat je hoort in die rechtbank", zegt hij. "Zonder Mladic zouden wij allemaal afgeslacht zijn. Maar hij is tijdens de oorlog naar ons toegekomen om ons te redden. Hij is onze beschermengel."

Mladic na zijn veroordeling gisteren.Beeld REUTERS

Iedereen in Pale volgt vandaag de redenering van de oud-generaal zelf: het internationale tribunaal in Den Haag is er slechts op uit de uit de Serviërs alle schuld te geven van de Balkanoorlog. Niets voor niets waren 94 van de in totaal 161 personen die in Den Haag werden veroordeeld Servisch.

Hoe verklaar je anders de vrijspraak in hoger beroep van de oud-commandant van de Bosnische troepen in Srebrenica, Naser Oric? Volgens de Serviërs heeft hij zeker tweeduizend doden op zijn geweten.

"Oric is het perfecte voorbeeld", zegt Gazivoda. "Hebben alle Serviërs die bij Srebrenica stierven zichzelf vermoord? Waarom loopt Naser Oric dan vrij rond terwijl Mladic in een cel zit? Omdat het allemaal niet zo gebeurd is als wordt verteld. Zo is het onmogelijk dat in Srebrenica achtduizend mannen zijn vermoord, want daar is de stad veel te klein voor. Ze hebben de lichamen in meerdere graven begraven - een linkerarm in het ene graf, de rechterarm in het andere graf - puur om ons zwart te maken."

Tweedeling

Die tweedeling in de Bosnische geschiedbeleving is een van de belangrijkste redenen waarom de spanningen in het broze land zo langzamerhand een nieuw kookpunt bereiken.

"Ik garandeer: een onafhankelijk Srpska zal ons als een rijpe appel in de schoot vallen. Bosnië is onhoudbaar", zei Milorad Dodik, de president van het Servische deel van Bosnië, vorige week nog in een interview. De tweede president van het land, de Bosnische moslim Bakir Izetbegovic, reageerde dat hij desnoods een oorlog begint om te voorkomen dat de Servische deelrepubliek zich afscheidt.

De weduwe Novakovic schudt haar hoofd. "Het land zal nooit een worden als de ene helft de andere helft de schuld blijft geven. Wij worden beschreven als een volk van genocide terwijl zij elk jaar mogen treuren in Srebrenica."

'Het land zal nooit een worden als de ene helft de andere helft de schuld blijft geven. Wij worden beschreven als een volk van genocide terwijl zij elk jaar mogen treuren in Srebrenica'
Dragovana Novakovic