Johnny Cash heeft meer in gevangenissen gezongen dan geslapen

Achter het overgrote deel van de wereldhits zit geen spannend verhaal verscholen. Een zanger voelt vlinders in zijn buik en hij besluit zijn intense gevoelens om te ­zetten in een lied. Met een beetje vol­harding en veel geluk gaat het nummer de wereld rond. Punt. Niets mis mee. Eenvoud is het kenmerk van het ware.

Soms zit er wél meer in een liedje dan je denkt. In uitzonderlijke gevallen vul je er zelfs probleemloos een volledige pagina mee.

Precies 50 jaar geleden, op 13 januari 1968, speelt Johnny Cash om 9.40 uur in de ochtend zijn legendarische versie van ‘Folsom Prison Blues’ in de cafetaria van de gelijknamige penitentiaire inrichting. Ondanks mijn beperkte interesse in folk, country en gevangeniscafetaria’s, fascineert de liveversie van deze klassieker me enorm. Het verhaal van een aan lager wal geraakte muzikant die (na een pittige drugsverslaving) een tweede leven krijgt dankzij gratis optredens voor gevangenen, heeft iets exotisch.

Johnny Cash geeft zijn allereerste gevangenisconcert in 1957 in de Hunts­ville State Prison. Dik tien jaar later heeft hij voor het eerst echt prijs in de Folsom State Prison.

Zijn interesse voor gevangenissen groeit tijdens zijn legerdienst in Duits­land. Cash is onder de indruk van de film Inside the Walls of Folsom Prison. Hij probeert zich op muzikale wijze in te leven in het gewelddadige bestaan van gedetineerden.

Cash schrijft ‘Folsom Prison Blues’ in 1953. Twee jaar later trekt hij er mee naar de Sun Studio in Memphis, Tennessee. Het wordt zijn tweede single. In 1957 verschijnt het nummer, samen met onder andere ‘I Walk the Line’ en ‘Cry! Cry! Cry!’, op het album With His Hot and Blue Guitar. Vijftien jaar na de allereerste demo prijkt de liveversie van ‘Folsom Prison Blues’ bovenaan in de Amerikaanse en Canadese hitlijsten.

Het album At Folsom Prison kampeert in de nasleep 122 weken in de Billboard Top 200.

Over elke zin uit het eenvoudige liedje valt iets te vertellen. Bob Johnston, de legendarische producer die eerder met Bob Dylan en Simon & Garfunkel werkte, geeft Cash een nuttige tip voor hij het podium betreedt: “Zeg hen ge­woon wie je bent.” De historische woorden: ‘Hello, I’m Johnny Cash’ worden wild onthaald. Een jaar later opent de zanger elke aflevering van The Johnny Cash Show met deze catch­phrase.

De kreten tijdens ‘I shot a man in Reno, just to watch him die’ worden later in postproductie aan het album toegevoegd. De gevangenen geven geen kik tijdens het concert, uit angst voor straffen van hun bewakers. Het grootste deel van de tekst (en de melodie) pikt Cash van het nummer ‘Crescent City Blues’ van Gordon Jenkins. Hij weet dan nog niet dat ongegeneerd plagiaat hem een hit én een rechtszaak kan opleveren.

The Man in Black wordt in zijn turbulente leven zelf zeven keer gearresteerd. Toch brengt Cash minder nachten in een cel door dan Billie Holiday, Lauryn Hill, Ian Brown, Pete Doherty, Paul McCartney, Ozzy Osbourne of Boef. Hij gelooft niet in het gevangenissysteem: “You put them in like animals and tear out the souls and guts of them, and let them out worse than they went in.”

Cash heeft meer in gevangenissen gezongen dan geslapen. Zijn sympathie voor mensen achter tralies levert hem precies een halve eeuw geleden enkele platina platen, verschillende Grammy’s en een welgekomen carrièreboost op.

Johnny Cash begreep het succes van zijn gevangenisliedjes: “Veel mensen zitten figuurlijk opgesloten in hun dagelijks leven. Daarom voelt een letterlijk liedje over gevangenschap niet zo vreemd aan.”

Gelukkig vervullen muzikanten geen voorbeeldfunctie. Dankzij hun uitspattingen informeren ze ons na uitgebreid empirisch onderzoek over het leven in correctionele instellingen. Als ik Johnny Cash mag geloven, kom je er beter niet terecht: ‘Far from prison, that’s where I long to stay. Then I’d let that lonesome whistle blow my blues away.’

Hopelijk verbeterde het gevangenis­leven in de afgelopen vijftig jaar.

Het album At Folsom Prison werd er alvast niet slechter op.