Iconische foto toont hoe Amerikaanse soldaten in Vietnam in hinderlaag terechtkomen. Vijftig jaar later doen ze voor het eerst hun onthutsende verhaal

Dallas Brown ziet ze nog steeds voor zijn ogen voorbijzoeven. De kogels die plots uit het niets leken te komen. Het was 1 april 1968. De soldaat was met zijn eenheid in de jungle nabij de oude keizerlijke stad Hué in een hinderlaag van Noord-Vietnamese soldaten terechtgekomen.

Slechts minuten later, toen het vuurgevecht in hevigheid was afgenomen, werd Brown samen met zijn kameraden van de 101e Airborne divisie onsterfelijk. Art Greenspon, een freelance fotograaf van het Amerikaanse persbureau AP legde de scène vast in een foto die de verschrikkingen van de oorlog als geen ander weergeeft.

Het beeld toonde aan de Amerikanen thuis ongecensureerd aan welke gruwel hun soldaten werden blootgesteld. De zwart-wit opname belandde op de voorpagina van de 'New York Times' en werd genomineerd voor de prestigieuze 'Pulitzer Prize'.

Op de voorgrond ligt Dallas Brown met een pijnlijke grimas op zijn gezicht. Zijn vriend Tim Wintenburg is druk in de weer met het evacueren van een gewonde soldaat.

"Wanneer ik nu naar de foto kijk dan zeg ik tegen mezelf, als ik dat kan overleven dan kan ik alles overleven", zegt Wintenburg die nu in Indianapolis in de staat Indiana leeft.

Samen met Brown die in Nashville  (Tennessee) woont, hebben de twee in Fort Campbell (Kentucky) met een journalist van AP voor het eerst teruggeblikt op de gebeurtenissen van toen. Het is hun eerste interview ooit.

Functionarissen van Fort Campbell, de thuisbasis van de onverschrokken Airborne Division, hebben geprobeerd om alle soldaten van het iconische beeld terug te vinden. Watson Baldwin, die zijn armen in de lucht houdt om een naderende helikopter te waarschuwen, kon het interview niet bijwonen: hij stierf in 2005.

Wintenburg belandde in het voorjaar van 1968 aan front. Brown was pas 18 jaar toen hij in Vietnam werd ingezet. De luchtlandingsopleiding die hij had genoten, gaf hem vertrouwen.

De eenheid van Wintenburg en Brown werd naar de gevaarlijke A-Shau-vallei gestuurd. Het was een missie om vijanden te doden. Tijdens hun verblijf in Vietnam hadden ze volgens Brown "slechts een handvol" gevangenen gemaakt. Brown weet nog goed wat zijn voormalige bataljonscommandant hen vóór de start van de missie vertelde: "Je krijgt een prijs voor elke dode man."

Op 1 april 1968 gaat de eenheid een bergpad op dat glibberig is van de moessonregens. Ze stoppen om te lunchen. In het struikgewas merkt Brown een beweging op. Een Noord-Vietnamese strijder komt in zijn blikveld. Brown vuurt enkel kogels af op hem en een andere vijandige soldaat. Wanneer hij zijn wapen aan het herladen is, wordt hij onder vuur genomen door een derde strijder.

"Soms kijk je naar deze oorlogsfilms met opspattende stukken aarde", zegt Brown. "Ik heb het allemaal echt gezien. De vijandelijke soldaten kwamen recht op me af. Ik veer op want ik besef dat deze gast me echt zou gaan vermoorden."

Brown probeert dekking te zoeken en een soldaat achter hem wordt in het been geraakt. Na het gevecht draagt Brown de gewonde soldaat de heuvel op en verwondt onderweg zijn rug. Hij moet op de grond gaan liggen en trekt een pijnlijke grimas. Wintenburg die ondertussen zijn helm heeft verloren, helpt de gewonde soldaat naar de plek waar een helikopter hen komt oppikken. Op dat moment kijkt hij recht in de lens van fotograaf Art Greenspon.

De fotograaf woont vandaag in Connecticut. Hij wenste niet geïnterviewd te worden. "Alle aandacht moet bij deze foto steeds naar de soldaten gaan", verklaarde hij.

Brown en Wintenburg brachten beiden ongeveer een jaar door in Vietnam en hadden daarna lange periodes van angstaanvallen. Maar nu, 50 jaar later, nemen ze elke gelegenheid te baat om oude kameraden van de 101st Airborne Division te ontmoeten. Brown heeft thuis een kopie van de foto aan de muur hangen en geeft steeds meer stukken van het verhaal prijs. Zo kan hij familie en vrienden overtuigen dat hij het is die op die foto staat.

Een paar jaar geleden wilde zijn kleindochter en haar vriend - nu haar echtgenoot - meer weten over het beeld. Hij had toen de kans om het verhaal ook door hun ogen te zien en dat heeft ook iets met hem gedaan. Hij durft nu trots te zijn op dat stukje geschiedenis.

Wintenburg deelt hetzelfde gevoel, maar tegelijkertijd zegt hij: "We hadden toen echt geen andere keuze. We hebben gedaan wat we moesten doen."