Het is een onthutsend cijfer: in maar liefst 20 procent van het speelgoed dat Europa controleerde, werden ftalaten aangetroffen. Die chemische stoffen, die gebruikt worden om plastic soepel te maken, zijn nochtans verboden in producten voor kinderen.

Het Europese Agentschap voor chemische stoffen (ECHA) onderzocht in welke mate producten die in Europa verkocht worden, voldoen aan de REACH-wetgeving – REACH staat voor registratie, evaluatie en autorisatie van chemische stoffen. Die bepaalt onder meer welke stoffen gebruikt mogen worden door bedrijven en welke niet. In totaal werden 5.625 producten in 27 landen gecontroleerd, waaronder 516 producten in België. Welke dat waren, werd niet gespecificeerd. Naast de verontrustende metingen in speelgoed, werden er ook verboden producten gevonden in soldeermaterialen (14 procent bevat cadmium), juwelen (12 procent bevat cadmium) en lederwaren (13 procent bevat zeswaardig chroom). Ook asbest werd nog volop aangetroffen in bijvoorbeeld thermoskannen en schijfremmen. Het ging in dat geval meestal om tweedehandsproducten, die geproduceerd werden vóór de regulering van asbest. Maar het is evengoed verboden om die artikelen te verhandelen.

Sabbelen op ftalaten

Hoe schadelijk zijn de gevonden chemicaliën? ‘Cadmium is een zwaar metaal dat heel giftig is. Het is kankerverwekkend en gevaarlijk voor de nieren’, zegt Greet Schoeters (UAntwerpen), hoogleraar milieu en gezondheid. ‘Cadmium wordt, net als zeswaardig chroom, gebruikt om te kleuren. Ook het chroom is kankerverwekkend. Ftalaten zijn hormoonverstoorders. Ze komen makkelijk los uit de producten waarin ze verwerkt zijn. Ze kunnen onder meer een impact hebben op de vroege ontwikkeling. En aangezien kinderen speelgoed vaak vastnemen of zelfs in hun mond steken, werden ftalaten in speelgoed aan banden gelegd. Maar er is nog een lange weg te gaan om ze weg te werken. Zo is er heel weinig zicht op de hoeveelheid ftalaten in geïmporteerd plastic.’

Onduidelijke herkomst

Het probleem met import geldt voor zowat alle producten, blijkt uit het Europese onderzoek. Van alle artikelen die niet voldeden aan de REACH-wetgeving kwam 17 procent uit China en slechts 10 procent uit Europa zelf. Maar van 39 procent van de onreglementaire producten was niet eens duidelijk van waar ze kwamen. Het ECHA adviseert de lidstaten dan ook om dat soort producten gericht te controleren.

Schadelijke stoffen in producten die overal te verkrijgen zijn, het is een oud zeer, waar consumentenorganisaties al langer op hameren. Voor Test-Aankoop is het rapport van het ECHA een bijkomend argument om de CE-markering op producten weg te halen. CE staat voor ‘Conformité Européenne’, ‘in overeenstemming met de Europese regelgeving’, en wordt volgens de consumentenorganisatie onterecht als een kwaliteitslabel beschouwd. Het staat bijna op alle producten, terwijl vele daarvan niet aan de wetgeving voldoen. ‘CE staat niet garant voor veilige producten, blijkt ook nu weer’, zegt Nico Lepoutre van Test-Aankoop.

Consumenten die zich zorgen maken, kunnen overigens altijd gebruikmaken van het recht op informatie, ook een onderdeel van de REACH-wetgeving. Iedereen mag aan fabrikanten vragen of er potentieel schadelijke stoffen aanwezig zijn in hun producten. Fabrikanten zijn verplicht te antwoorden.