Legendarische status of niet: gitaarbouwer Gibson is bijna failliet
Wat Stradivarius is voor de viool, is Gibson voor de elektrische gitaar. Toch staat de legendarische bouwer aan de rand van de afgrond. Als de 124 jaar oude fabrikant uit Nashville niet voor 23 juli bijna een half miljard euro aan schulden aflost, is hij bankroet.
De bestuursvoorzitter van Gibson, Henry Juszkiewicz, voert een race tegen de klok om zijn door B.B. King, Slash, Bob Marley en talloze andere rock- en popsterren groot gemaakte bedrijf te redden. Zijn schuldeisers proberen hem ondertussen uit het zadel te wippen, melden verschillende Amerikaanse media.
Het was een Gibson ES-350 T waarmee Chuck Berry midden jaren vijftig al duckwalkend de rockgeschiedenis binnen waggelde, een Gibson Les Paul waaruit Sex Pistols-gitarist Steve Jones zijn drie akkoorden ragde, een akoestische Gibson J-160E waarop John Lennon de eerste Beatles-hits schreef. Van de Les Paul en de Flying V tot de Explorer en de SG, de lijst bespelers is schier eindeloos: Keith Richards, Angus Young, Scotty Moore, Jimmy Page, Johnny Marr, Dave Grohl, Frank Zappa, George Kooymans en vele anderen. Als B.B. King over 'Lucille' zong, bedoelde hij zijn Gibson. Bob Marley nam zijn rode Gibson Les Paul zelfs mee in zijn mausoleum, naast een bijbel, een voetbal en een zak wiet.
De malaise bij Gibson toont ook een bredere trend: rockmuziek moet het tegenwoordig afleggen tegen hiphop en dj's
Nederlands grootste gitaarheld, Jan Akkerman, is al bijna een halve eeuw Gibson-aficionado. Gewapend met een Gibson Les Paul Black Beauty scheurde Akkerman in 1973 als een soort sonische versie van Satudarah de Amerikaanse top tien binnen met zijn gitaarriff uit 'Hocus Pocus' van de Nederlandse band Focus. Het deels gejodelde, gefloten en gescatte nummer, algemeen erkend als een van de meest knettergekke wereldhits uit de popgeschiedenis, is nog vaak te horen in films, reclames en computerspellen, zoals recentelijk in de film Baby Driver en de HBO-serie Vinyl.
En dan te bedenken dat zijn gitaar door een foutje van Akkerman helemaal niet klonk zoals Gibson had bedoeld. "Ik had eerst een White Falcon van Gretsch, maar daarvan vond ik het geluid te zacht. De Gibson speelde erg licht, maar ik vond de klank niet mooi. Dus zette ik er het gitaarelement van mijn oude Gretsch in, maar daarbij verwisselde ik per ongeluk de draden, waardoor de gitaar steeds in en uit fase raakte." Dat resulteert normaal gesproken in een dun en nasaal geluid, doordat de gitaarelementen veel van elkaars frequenties uitvlakken. Maar de klank kon Akkerman wel bekoren, dus maakte hij zijn handelsmerk van het foutje.
Doorklinken
Waarom de gitaren van Gibson zo goed zijn? Bijvoorbeeld door de lange sustain, het doorklinken van het geluid, zegt Erik de Jong, beter bekend als Spinvis. "Ik heb net twee weken geleden een kersenrode Gibson ES-335 uit 1963 laten importeren uit Amerika. Ik ben er echt dolblij mee, het is een ongelooflijk mooi instrument, nog echt met de hand gemaakt. De hals is van Mexicaans palissanderhout, wat inmiddels een beschermde houtsoort is, maar in 1963 nog niet. Dat de gitaar door de douane zou komen was nog even riskant, het is toch alsof je ivoor importeert. Doordat de gitaar zo oud is, is het hout keihard, waardoor de sustain van de akkoorden bijna eindeloos is."
Een Gibson is niet voor elke portemonnee weggelegd, wat meteen een van de verklaringen is voor Gibsons problemen
Elke gitaar heeft zijn eigen ziel, zegt De Jong. "Ik heb hier ook een Fender Telecaster, die is heel gemeen, hij bijt echt in de middenfrequenties, heel rock-'n-roll en vies. En een Gretsch Country Classic, die is juist heel melancholiek en dik. Mijn Gibson leent zich heel goed voor opnames, op mijn nieuwste album heb ik alle nummers met elektrische gitaar ingespeeld op een geleende ES-335. De verdeling tussen de lage, midden en hoge frequenties is heel goed, waardoor je er maar weinig aan hoeft te mixen."
Duur
Een Gibson is alleen niet voor elke portemonnee weggelegd, wat meteen een van de verklaringen is voor Gibsons problemen. De concurrentie van goedkopere merken is gegroeid, ziet Akkerman. "Voor een Les Paul Custom vragen ze 5.000 euro, dat is wel een beetje te veel van het goede voor een gewone jongen. Er zijn tegenwoordig zoveel goede nieuwe gitaarbouwers, in Nederland, in Japan, in Korea. In China komen Les Pauls voor 75 euro van de band rollen. De kwaliteit is steeds beter."
De malaise bij Gibson toont ook een bredere trend: rockmuziek moet het tegenwoordig afleggen tegen hiphop en dj's. De verkoop van elektrische gitaren is in tien jaar met een derde teruggelopen, aldus The Washington Post. Ook Fender, die andere legendarische gitaarbouwer, heeft het moeilijk. Niet gitaarhelden, maar Kendrick Lamar en Martin Garrix zijn nu de rolmodellen voor muzikanten in spe. Of Taylor Swift en Ed Sheeran, dankzij wie de akoestische gitaar zijn elektrische broertje inmiddels voorbij is gestreefd qua verkoopcijfers. De veel bekritiseerde zelfstemmende robotgitaren die Gibson enkele jaren geleden introduceerde, hebben het tij nog niet kunnen keren.
Om de tanende populariteit op te vangen stortte Gibson zich de afgelopen jaren op consumentenelektronica, vooralsnog met weinig succes. Vooral de overname vier jaar geleden van de audiodivisie van Philips - koptelefoons, luidsprekers, soundbars voor thuisbioscopen - ligt Gibson zwaar op de maag. "Hij heeft zich misschien een beetje vergokt door de multimediatak van Philips over te nemen", zegt Akkerman over Gibson-baas Henry Juszkiewicz. "Voor 110 miljoen euro, dat is niet weinig."
Schulden
Gibsons nog maar net aangestelde financieel directeur Bill Lawrence stapte onlangs alweer op, een half jaar voordat Gibson bijna een half miljard euro aan schulden moet terugbetalen, onthulde de Nashville Post. Gibson probeert zijn boekhouding op orde te krijgen door vastgoed te verkopen en te verhuizen naar goedkopere kantoorruimte. Ook is het bedrijf zijn Philips-portfolio aan het 'stroomlijnen', om de minst succesvolle producten eruit te wieden.
Akkerman hoopt dat Juszkiewicz het gezaag aan zijn stoelpoten overleeft, al is het maar omdat hij een persoonlijke band heeft met de Gibson-baas. "Begin jaren negentig had ik mijn rug op twee plaatsen gebroken bij een auto-ongeluk. Toen kreeg ik van Henry een Gibson SG cadeau, omdat hij het voor mijn zwakke rug beter vond als ik op een minder zware gitaar dan de Les Paul speelde."
'Bloedzonde', zou de gitarist het vinden als Gibson bankroet gaat. Erik de Jong denkt er precies zo over. "Als Gibson nu failliet gaat, wat ik niet hoop", zegt De Jong, "dan komen er geen gitaren meer bij en is de jacht op exemplaren zoals de mijne geopend."