Hoe moet de opvolger van Juncker gekozen worden?
De staatshoofden en regeringsleiders van de Europese Unie bespreken deze middag de procedure om volgend jaar de opvolger van Europees Commissievoorzitter Juncker aan te duiden. Het Europees Parlement wil dat kandidaten voor die functie zich ruim voor de Europese verkiezingen kenbaar maken en meedoen aan de verkiezingen, als zogenaamde topkandidaten ("spitzenkandidaten" in het jargon). De Europese regeringsleiders willen echter de vrijheid behouden om iemand anders, na de verkiezingen, Commissievoorzitter te maken.
Wat zijn spitzenkandidaten?
De procedure met spitzenkandidaten houdt in dat zoveel mogelijk Europese politieke partijen elk een topkandidaat aanduiden voor het Commissievoorzitterschap. De topkandidaat die er na de Europese verkiezingen in slaagt een meerderheid te verzamelen in het Europees Parlement, wordt door het parlement dan voorgedragen als Commissievoorzitter. De Europese regeringsleiders worden op die manier voor voldongen feiten geplaatst, en zouden niets anders meer kunnen doen dan de benoeming bekrachtigen.
Dat de kandidaat van het Europees Parlement automatisch de nieuwe voorzitter wordt staat wel niet in het Verdrag van Lissabon. In het Verdrag staat dat het de regeringsleiders zijn die een Commissievoorzitter voordragen, rekening houdend met de uitslag van de verkiezingen. Toch werd de procedure met topkandidaten al toegepast in 2014. Toen werd Jean-Claude Juncker commissievoorzitter nadat hij werd voorgedragen door bijna alle fracties in het Europees Parlement. De Europese leiders bespreken nu of ze na de Europese verkiezingen van 2019 een tweede keer zullen toegeven aan het Europees Parlement.
Europees Parlement is grote voorstander
Het Europees Parlement staat achter van het systeem met de spitzenkandidaten. Op die manier ligt de keuze van de nieuwe voorzitter quasi volledig in handen van de parlementsleden. President van het Europees Parlement Antonio Tajani herbevestigde dit standpunt deze middag. Volgens Tajani zorgt het systeem met de spitzenkandidaten ervoor dat de burger dichter komt te staan bij de EU-instellingen. De inzet van de verkiezingen wordt dan immers: wie wordt de volgende Commissievoorzitter? De hoop is dat dit de lage opkomst bij de Europese verkiezingen zal doen stijgen.
Eerder deze maand stemde de voltallige vergadering van Europese parlementsleden met een grote meerderheid ook al voor het behoud van de procedure. “ik had zelf geen stemrecht”, zei Tajani. “Maar indien ik dit wel had, had ik ook voorgestemd. Zowel in de hoedanigheid als president van het Parlement als van Italiaanse politicus ben ik voor." Hij vertolkt daarbij de mening van een meerderheid in het Parlement die vindt dat de burger voor de verkiezingen moeten weten wie de mogelijke Commissievoorzitters zijn."
Europese leiders zijn verdeeld
Helaas voor het Europees Parlement zijn enkele Europese leiders minder enthousiast. De Franse president Emmanuel Macron toont zich al langer als tegenstander. Al zou dit eerder vanuit strategische beweegredenen zijn. Aangezien zijn “En Marche” zich (voorlopig) met nog geen enkele Europese politieke partij heeft geallieerd, zou de volgende Commissievoorzitter onmogelijk iemand kunnen zijn uit zijn achterban.
Om die redenen zou Macron liever zelf beslissen over de Commissievoorzitter. Hij wordt hierin bijgestaan door de leiders van onder andere Tsjechië, Hongarije, Nederland en Portugal. Ook de Deense premier Lars Rasmussen ziet de macht van de Europese Raad liever niet krimpen. Wanneer de leiders aan zet blijven zou volgens hem “het evenwicht tussen grote en kleine landen kunnen worden gewaarborgd”.
Er zijn niet alleen tegenstanders van de procedure bij de staatshoofden en regeringsleiders. Xavier Bettel, de premier van Luxemburg, zei eerder al dat hij het jammer zou vinden als de spitzenkandidaten zouden verdwijnen. Bettel zou graag tegen de verkiezingen van 2024 werken met transnationale lijsten, waarop de spitzenkandidaten zouden staan. Met de transnationale lijsten zouden Europese politici zich in de hele Europese Unie kandidaat kunnen stellen bij de Europese verkiezingen. Een soort Europese kieskring dus.
Premier Charles Michel lijkt niet voor of tegen het idee van spitzenkandidaten te zijn. Hij merkt wel op dat Europese politieke partijen het Europees Verdrag niet kunnen wijzigen. Hij wil vooral een constructief gesprek tussen het Europees Parlement en de Europese leiders om samen na de Europese verkiezingen tot een compromis te komen. Michel lijkt voorlopig niet geïnteresseerd in een carrière bij de Europese Unie: “Ik voel mij zeer goed in mijn job in België, mijn topprioriteit ligt bij de Belgische regering”.