Nieuwe theorieën over catastrofale uitbarsting supervulkaan Toba, 74.000 jaar geleden
De bijzonder zware uitbarsting van de Toba-vulkaan 74.000 jaar geleden bracht de mensheid tijdens de steentijd serieus in de problemen, volgens sommigen zelfs op de rand van de afgrond. Die theorie komt nu in een nieuw daglicht te staan door verrassende ontdekkingen in Zuid-Afrika. Volgens een publicatie in het vakblad Nature zou de plaatselijke bevolking er amper last van hebben gehad, zo blijkt uit archeologische vondsten. Maar hoe zat het dan precies, zoveel tienduizenden jaren geleden?
Mount Toba, aan het Toba-meer in Indonesië (Sumatra), was ongeveer 74.000 jaar geleden het toneel van een bijzonder zware vulkaanuitbarsting. Er werden gigantische hoeveelheden as en puin in de lucht geslingerd - er is sprake van 3.000 kubieke kilometer - waarop een jarenlange zogenoemde vulkanische winter onstond.
De donkere laag in de atmosfeer liet amper of geen zonlicht meer door, wat dan weer een grote impact had op onder meer de temperatuur en de plantengroei op aarde, en uiteraard op de mens. De uitbarsting is de zwaarste in de laatste 2 miljoen jaar, en sowieso de zwaarste sinds de intrede van de mens 300.000 jaar geleden.
De grootste uitbarsting van de laatste 300.000 jaar deed een jarenlange vulkanische winter intreden
De jagers-verzamelaars uit die periode zouden er zwaar onder geleden hebben, en volgens sommige theorieën zou het menselijk ras van de Homo sapiens zelfs gereduceerd geweest zijn tot enkele duizenden individuen.
What doesn't kill you, makes you stronger, en dat zou ook in dit geval zo zijn geweest: de Homo sapiens leerde beter samenwerken, maakte een evolutionaire sprong en maakte vervolgens korte metten met de Homo erectus en de neanderthaler. Dat zou de genetische flessenhals hebben veroorzaakt die de huidige toestand verklaart. Het is een theorie die door sommigen wordt gevolgd, maar door anderen van tafel wordt geveegd. Hoe dan ook moet de lange vulkanische winter een grote impact hebben gehad op de mens. van toen. (lees door onder de tweet)
Nam de Homo sapiens het heft definitief in handen na de ramp?
Op de zuidkust van Zuid-Afrika hebben wetenschappers interessante ontdekkingen gedaan. Ze hebben er minuscule stukjes vulkanisch glas gevonden die afkomstig bleken van de super-uitbarsting van de Toba-vulkaan en zowat 9.000 kilometer verder waren neergevallen.
De scherven zijn ontdekt bij een schuilplaats in de rotsen bij Pinnacle Point, een uitpriemend stukje land vlak aan de zee. In die tijd werd de plek gebruikt om te wonen, te slapen en te eten. Er zijn ook fragmenten gevonden op een plek zowat 10 kilometer daarvandaan. Een bijzondere vondst, want de stukjes zijn zo klein - ongeveer de grootte van een zandkorrel - dat wetenschappers dachten ze niet meer te zullen vinden.
De grot was bewoond tussen 90.000 en 50.000 voor Christus. De mensen aten er, sliepen er en maakten er primitieve werktuigen
Door de ontdekking van de minuscule scherven van de Toba wisten wetenschappers dat de sedimenten in de twee sites ongeveer 74.000 jaar oud waren.
De schuilplaats in de rotsen was bewoond van 90.000 tot 50.000 jaar geleden. De onderzoekers vonden evenwel geen bewijzen dat de bewoners de site zouden hebben verlaten na de uitbarsting, integendeel: volgens hen was het eigenlijk gewoon business as usual. Dat maken ze op uit de vondst van andere items van toen, zoals beenderen en instrumenten. Meer nog: na de uitbarsting perfectioneerde de bevolking nog verder haar instrumenten. (lees door onder de tweet)
Op deze plek lijkt de mens van toen nauwelijks of niet achteruit te zijn gegaan, integendeel
"Het is mogelijk dat mensen op andere plekken in de wereld zwaar hebben geleden", zegt Curtis Marean van Arizona State University, die mee aan het hoofd stond van het onderzoek. Maar op deze plek dus duidelijk minder of zelfs niet.
Immers, in jongere geologische lagen van na de uitbarsting vonden onderzoekers net veel beenderen en primitieve werktuigen, het bewijs van "intense en continuë" bewoning. Het blijkt ook dat ze hun expertise nog verbeterden.
Waarom bleef Pinnacle Point buiten schot?
Waarom bleef Pinnacle Point dan buiten schot? Het kan zijn dat er in bepaalde gebieden dan toch veel minder impact was. Of het kan ook zijn dat de deze specifieke locatie, aan de zee, net de perfecte plek was om te overleven in barre tijden.
Voor hun eten konden de holbewoners er bijvoorbeeld een beroep doen op zeevruchten, die veel minder gevoelig waren voor de tijdelijke klimaatverandering dan planten en dieren. Believers en non-believers vinden dus elk wat naar hun meug in het resultaat van de studie.
Ik vraag me af of we het nu even goed zouden doen. De beschaving zou weggeveegd worden
Marean heeft respect voor de jagers-verzamelaars van toen: "Op regelmatige basis tijdens de geschiedenis meosten de jagers-verzamelaars de gevaren van natuurrampen trotseren. Maar ze beschikten al over een goede kennis en konden goed samenwerken. Daardoor waren ze in staat om de ramp door te komen. Ze waren heel taai. "
We mogen nu dan veel verder staan met onze kennis dan vroeger, Marean heeft zijn twijfels of wij het nu even goed zouden doen: "Dit zou nu wel anders kunnen zijn: wij vallen nu voor een groot deel terug op onze ingewikkelde technologie. Volgens mij zou een gelijkaardige uitbarsting de beschaving helemaal kunnen wegvegen."