30 hectare Limburgs bos moet wijken voor luxevakantiepark

“Een uniek concept van 250 vakantiewoningen allen langsheen water (bestaande Grote Plas en nieuw aan te leggen bosrivieren), waarin contact met de natuur het uitgangspunt vormt. Tevens maken ca. 4.837m² centrale faciliteiten – met name een zwembad, horeca en entertainmentruimte – en ca. 860m² decentrale faciliteiten – met name technische gebouwen ten behoeve kantoorruimte, personeel, werk- en stockageruimte, kinderboerderij en incheckruimte - deel uit van het project. Verder wordt er voorzien in wegenisinfrastructuur (zowel de connectie tot als binnen het vakantiepark)”, zo wordt het Terhills Resort Project omschreven in het milieu-effectrapport dat vorige zomer werd goedgekeurd door het Vlaamse Gewest. 

Het rapport vormt de voorlopige eindfase van een dossier dat al tientallen jaren aansleept. Het is de uitkomst van een oud gevecht tussen de milieuverenigingen en vakantiegroep Center Parcs. Die wilde eind jaren ’80 van vorige eeuw een nieuw vakantiepark bouwen, midden in wat nu het Nationaal Park Hoge Kempen is geworden. Kon niet, stelden de milieubewegingen toen: het zou een onherstelbare aanslag betekenen op de natuur. Center Parcs schermde met investeringen en jobs: een sterk argument in een provincie die de ene mijn na de andere zag
dichtgaan en almaar meer mensen in de werkloosheid zag terecht komen.

Uiteindelijk bereikten de twee partijen samen met de overheid een compromis. Center Parcs zag af van zijn vakantiepark in het natuurgebied en kreeg een nieuw stuk grond toegewezen, vlak naast de oude steenkoolmijn van Eisden. Het ging om een stuk industriegebied dat later ingekleurd werd als recreatieve zone. Op het terrein lagen grindwinningsplassen, oude mijnterrils en stukken bos. Daar een vakantiepark bouwen mocht geen probleem zijn: de natuurwaarde was minder hoog, oordeelde de milieubeweging toen. En de werkgelegenheid zou er alleen maar wel bij varen: een groot vakantiepark is toch al gauw goed voor een honderdtal jobs.

Center Parcs ondernam midden jaren ’90 effectief een poging: het legde de eerste nutsleidingen aan, groef de funderingen uit en liet de betonplaten gieten waarop de bungalows zouden komen. Want het terrein bood wel wat kansen: de unieke combinatie van de grindwinningsplassen met de terrils zorgde voor een landschap dat we eigenlijk nergens in Vlaanderen te zien krijgen. Maar de economische omstandigheden zaten niet mee en Center Parcs maakte zijn rekening. De aanleg zou te veel kosten en het hele project werd afgevoerd.

De terreinen bleven dus jaren onbeheerd liggen. Maar intussen kwam er een andere speler op het terrein, letterlijk: de Limburgse Reconversiemaatschappij (LRM). LRM is een investeringsmaatschappij van de Vlaamse overheid, expliciet opgericht om het economisch zwaar getroffen Limburg (hoge werkloosheid door mijnsluitingen en vertrek van onder meer Ford Genk) er weer bovenop te helpen. LRM kocht de gebieden rond de oude industriële site op (waaronder ook het perceel dat aan Center Parks was toegewezen), verkreeg van de overheid dat het terrein werd ingekleurd als recreatiegebied en maakte er nog 100 hectaren extra bos van. En het keek ook naar extra jobs.

Maar intussen herstelde de natuur zich en groeide het oude industriële gebied opnieuw uit tot een volwaardig bos. Dat ging bijzonder snel: het terrein staat vandaag vol met bomen. Ook op de oude terrilheuvels zijn de bomen teruggekeerd. De vroegere grind- en zandontginningsplassen werden mooie meertjes. Niet alleen het bos keerde terug, maar ook een aantal beschermde diersoorten:  de rugstreeppad, de heikikker, de gladde slang, de nachtzwaluw: allemaal vonden ze de weg terug naar het oude mijngebied.

In de dertig jaar sinds het akkoord tussen Center Parcs en de milieubeweging veranderde niet alleen de natuur ingrijpend, maar ook het Vlaamse bosbeheer. De overheid ging almaar strengere criteria opleggen. Bossen werden scherper onder de loep genomen: niet alleen hun biologische diversiteit telde mee, maar ook de oppervlakte en hun historische waarde. En toen in 2016 de boskaart werd ingekleurd, bleken de oude mijnterreinen van Eisden te vallen onder de categorie “meest kwetsbaar waardevol bos”, de topcategorie in het nieuwe beschermingsbeleid dat Vlaanderen aan het uitrollen was.

Vooreerst was er de oppervlakte: het vakantiepark komt in een aaneengesloten bosterrein van 60 hectaren. Vanaf 30 hectaren krijgt een bos de hoogste score: 5. Ook historisch is het terrein een topper: op de oudste betrouwbare Vlaamse kaart, de Ferraris-atlas van 1777, was een gedeelte van het terrein al ingekleurd als bos. Het staat ook op twee van de drie andere historische kaarten. Zelfs een tijdelijke ontbossing en aanpak van de bodem tijdens de mijnactiviteiten kon dat statuut niet wegnemen. Belangrijk is dat het terrein ook vandaag bebost is: score 4 op 5. 

Ook op de biologische diversiteit scoort het Terhills resort heel goed: een deel van het weg te kappen bos behoort tot de categorie met de hoogste biodiversiteit. Het milieu-effectenrapport van de ontwikkelaars erkent dit: op de verschillende kaarten is de ouderdom en de biodiversiteit van het bos geïllustreerd.

Maar beleidsbeslissingen uit het verleden maakten het wel nog altijd mogelijk om ecologisch waardevolle zonevreemde bossen te ontginnen. Ook met de aangepaste boskaart uit 2017 blijft dat zo. Voorwaarde is wel: elke omgehakte boom moet worden gecompenseerd door een nieuwe. En het bos, de meren en terrils waren dus ingekleurd als recreatiegebied. LRM was al langer nieuwe toeristische activiteiten aan het plannen in de regio: dat zou jobs creëren.

Eén van de projecten was de ontwikkeling van een nieuw vakantiepark: luxueuzer dan het eerste: er wordt niet meer gesproken over bungalows maar over vakantievilla’s. Met meer faciliteiten: nieuw uitgegraven riviertjes, een zwembad, een kinderboerderij, horecazaken en gemeenschapsgebouwen. In totaal zal het park 60 hectaren beslaan waarbij 30 hectaren bomen worden omgehakt. Een zeer ambitieus project, met een stevige impact op het terrein. Zo worden er ruim 30.000 vrachtwagens grond uitgegraven, zal een deel van het meer worden gedempt om nieuwe habitats voor de zeldzame dieren te creëren en komen er nieuwe eilandjes. De natuurverenigingen eisten én kregen extra compensaties: niet de wettelijk vastgelegde 30 hectaren, maar twee keer zoveel: 60 hectaren, ofwel de totale grootte van het nieuwe resort.

Ook binnen het park worden tal van compenserende maatregelen voorzien. Er zal selectief worden gekapt, waarbij de inheemse en meest kostbare bomen worden ontzien, er komen zelfs nieuwe aanplantingen met inheemse soorten en corridors naar het Natuurpark Hoge Kempen, het grootste natuurpark in Vlaanderen dat vlakbij het resort aanleunt. Voor de Europees beschermde diersoorten zoals de heikikker, de rugstreeppad, gladde slang... zullen de ontwikkelaars nieuwe leefgebieden aanleggen en de bouwactiviteiten worden tijdens het broedseizoen stilgelegd.

Het openbaar onderzoek is intussen afgelopen: er zijn een aantal bezwaarschriften binnengekomen, vooral omdat een paar publieke wandelpaden zullen verdwijnen. Een aantal omwonenden vreest dat ze het unieke uitzicht op het meer en de terrils zullen verliezen omdat het door het park zal worden omsloten en is een Facebookpetitie gestart. Momenteel hebben er zowat 800 mensen op ingetekend.

Maar LRM is ervan overtuigd dat het die bezwaren zal kunnen oplossen. Ze hopen eind deze maand de omgevingsvergunningen te krijgen, waarna ze normaal gezien met de bouw kunnen starten. Kostprijs: 75 miljoen euro.

Natuurpunt moet nu op zoek naar nieuwe terreinen om die te laten bebossen: 20 hectaren zijn al gevonden. 40 hectaren zullen verspreid over Vlaanderen worden aangekocht, bij voorkeur aansluitend bij bestaande bossen. Van de natuurverenigingen is er trouwens weinig weerstand tegen het resort: een afspraak uit het verleden, met een ruime compensatie, die kan je niet zomaar verbreken. Je dreigt dan een onbetrouwbare partner te worden, waardoor je de samenwerking met de overheid in de toekomst alleen maar bemoeilijkt. Wettelijk is dus alles in orde. En de weerstand is klein.

Groen kijkt ook argwanend naar de financiële constructie achter het park. Feit is: Center Parcs wilde midden jaren ’90 alle kosten dragen en zijn vakantiepark eigenhandig bouwen. Maar het gaf het project dus op omdat het niet voldoende zou opbrengen. Te veel kosten voor te weinig return.

Center Parcs is ook bij het huidige project betrokken. Maar het bouwt het park niet zelf: dat zal de overheid nu doen, via LRM. Center Parcs zal alleen het resort uitbaten. Dat zou 230 jobs moeten opleveren. Maar als het park niet voldoende zou opbrengen, kunnen die jobs even goed opnieuw verdwijnen.  De 75 miljoen die de LRM investeert in de bouw van het park, die verdwijnt evenwel niet. Het risico van de investering ligt hiermee totaal bij de overheid, zeggen ze bij Groen. Center Parcs houdt er de handen van af. Maar bij de Limburgse Reconversiemaatschappij geloven ze rotsvast in de rendabiliteit van het project. Een deel van de winst zal trouwens terugvloeien naar LRM. En Limburg heeft er minstens een uniek vakantiepark bij. En jobs. Zo is het de bedoeling de investering van 75 miljoen op termijn terug te winnen.