Kiezen voor geluk: je moet het willen (én kunnen)
Geluk zit tussen onze twee oren, maar wil dat ook zeggen dat we ervoor kunnen kiezen? Niet helemaal. Aangeboren factoren kunnen een belangrijke rol spelen, en het blijkt ook een tikkeltje besmettelijk.
"Geluk is een keuze", stelde huiscolumnist Mark Coenen vrijdag. En dus geeft hij zijn gelukswaarde een perfecte score van 10 op 10. Maar als we die logica volgen, dan 'kiest' 27,8 procent van de ondervraagde Belgen, in een grootschalig onderzoek aan de UGent, er bewust voor om met een 5 of minder op de geluksschaal te leven. Eigen schuld, dikke bult?
De onderzoeksconclusies, zoals de positieve correlatie met gezondheid en een degelijk inkomen, laten alvast uitschijnen dat externe factoren kunnen doorwegen. Ruut Veenhoven (Erasmus Universiteit Rotterdam), pionier op vlak van geluksonderzoek, stelt het zo: "Je kiest net zo min voor ongeluk als voor hoofdpijn, maar je kunt wel kiezen voor een levensstijl waarbij je vaak hoofdpijn krijgt." Zo kunnen levenskeuzes, zoals voldoende slapen of gezonde voeding, indirect een invloed hebben op ons geluksgevoel.
Maar volgens neuroloog Dirk Nuytten (UZ Antwerpen), auteur van Geluk zit in je hoofd, is er 'absoluut' sprake van een directe keuze. "De wil om gelukkig te zijn, om te beseffen dat je het goed hebt, moet aanwezig zijn. Er bestaan mensen die zich simpelweg wentelen in het ongeluk." Al beseft hij ook dat die redenering niet zwart-wit is. "Willen kiezen staat niet gelijk aan kunnen kiezen. Denk maar aan een zware handicap of mensen met een traumatisch verleden. Dat zijn obstakels voor zo'n mindset." Nochtans vertonen mensen met een locked-insyndroom - volledig bij bewustzijn, maar over heel het lichaam verlamd zijn - precies dezelfde gelukscijfers als de gemiddelde Belg. Uit onderzoek blijkt namelijk dat 72 procent van die patiënten zich gelukkig voelt, ondanks dat enorme obstakel.
'Je kunt niet gelukkig zijn als je nooit geniet, dat is in feite het basisprincipe'
Is er met andere woorden ook sprake van een zekere genetische voorbestemming voor het ervaren van geluk? Omdat het concept geluk vooralsnog geen welomschreven systeem kent in de hersenen, is die denkoefening moeilijk te maken. Japans onderzoek toont wel een hersengebied, de precuneus, waarvan de grootte samenhangt met de mate van geluk die mensen ervaren, maar het is onduidelijk of dat een kwestie van natureof nurture is.
De rol van neurotransmitters, zoals serotonine of het knuffelhormoon oxytocine, is beter beschreven. Ze zorgen voor plezierige sensaties binnen het beloningssysteem dat diep in onze hersenen geworteld is. "Het orgasme bij seks of het kippenvel bij het horen van een meesterwerk van Bach", vult Nuytten aan. Neurofysiologisch onderzoek toont dat de activatie van dat beloningssysteem cruciaal is. "Je kunt niet gelukkig zijn als je nooit geniet, dat is in feite het basisprincipe."
Besmettelijk
Net daar ziet Veenhoven een genetische weerslag. Zo zijn mensen met anhedonie, het onvermogen om ergens plezier aan te beleven, een risicogroep voor klinische depressie. "Verder is ook een deel van onze persoonlijkheid aangeboren. Extraverte mensen doen het vaak iets beter op vlak van gelukservaring", zegt de geluksonderzoeker. De individuele verschillen in geluk zijn volgens hem voor 30 à 40 procent voor de rekening van aangeboren factoren. Daarvoor verwijst hij naar geluksonderzoek bij identieke tweelingen. "Zeker in welvarende landen als België is de impact van die orde", zegt Veenhoven. Die redenering gaat als volgt: "In de hel is vrijwel iedereen ongelukkig, of je nu genetisch goed uitgerust bent of niet."
'We moeten af van het oeverloze streven naar meer geluk door meer te presteren'
Beide experts zijn het alvast eens over de perceptie van die gevoelens: "Gelukkig ben je maar als je aan genot ook een belangrijk besef kunt koppelen, namelijk dat het niet altijd rozengeur en maneschijn kan zijn", zegt Nuytten. "Leren content zijn met wat je hebt, zo simpel is het in feite. We moeten af van het oeverloze streven naar meer geluk door meer te presteren."
De truc ligt volgens Nuytten niet eens bij wat je zelf hebt. "Geluk is besmettelijk. We bezitten namelijk spiegelneuronen in onze hersenen die ontladen als we genotsgevoelens bij een ander waarnemen. Een cadeau geven triggert ons beloningssysteem krachtiger dan er eentje ontvangen", pleit Nuytten voor wat meer altruïsme.
Noem het mindfulness of therapie, aan een persoonlijke geesteshouding valt wel degelijk te schaven. Of zoals Marc Coenen opmerkt: "Er zal altijd wel iemand zijn met een grotere bankrekening of een beter seksleven". Ook relativeren is een keuze.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
