Geluk is geen eindproduct, maar een beginpunt

Het is altijd geruststellend dat de resultaten van een wetenschappelijk onderzoek onze dromen en gedachten met weloverwogen instemming kunnen beamen. Een doorsnee geluksonderzoek is daar meestal erg goed in (Zo (on)gelukkig is de Belg, DM 16/3). We krijgen bevestiging dat we in een aanvaardbaar gelukkig land wonen, dat het mooie dingen zijn die ons gelukkig maken, zoals gezondheid, vrijheid, rust en vrienden, en dat de grote rijkdom niet gelukkig maakt, maar een gewoon, stevig bediendensalaris natuurlijk wel.

Het is ook een prima moment om nog eens met zijn allen te herhalen dat geluk een keuze is en/of een illusie. Dat het een kortstondig, overschat, relatief, persoonlijk en ongrijpbaar luchtkasteel is, maar ook een wonderlijk kleinood waarvan je zelfs de nietigheid kunt koesteren.

Het is verwonderlijk dat geluk in het politiek debat geen sleutelpositie inneemt, want het is bij uitstek een concept waarover je volstrekt tegenstrijdige dingen kunt zeggen, zonder te liegen.

Hoewel geluk of ongeluk niet altijd een tastbare oorzaak heeft, kunnen we het moeilijk anders zien. Om het met een boutade te zeggen; als je denkt dat je voor het ongeluk bent geboren, dan zou het kunnen dat je geboren bent ná een ongelukje. Kant dacht de oplossing te vinden in het feit dat je door kwaad te doen perfect gelukkig kunt worden, maar dat enkel wie goed doet kan zeggen dat hij het verdient. Leuk gevonden, maar je koopt er geen brood mee.

Instinker

Geluk is een instinker, die maakt dat zelfs reclame voor water geen enkele moeite zal doen om je ervan te overtuigen dat het efficiënt is tegen de dorst, maar dat je er zo'n goed gevoel van krijgt dat je ervan gaat lachen als een fotomodel. Als ik comedyshows zou verkopen met het argument dat ze goed zijn tegen de dorst, geen hond zou het begrijpen. Maar omgekeerd kan dus wel.

Niettemin neemt ieder zijn eigen geluk erg serieus, en ik heb bij het maken van de show Gelukzoeker gemerkt dat de Vlaming niet licht met zijn geluk laat spotten. Voor wie door het leven zelf is geslagen, is het een confronterende voorstelling, wordt me verteld.

Daarom leek het me zinvol om toch iets toe te voegen aan het verhaal over geluk, dat in de handboeken en onderzoeken over geluk doorgaans wordt genegeerd. Geluk wordt meestal gezien als een beloning, een resultaat, een eindproduct. Maar je kunt je ook afvragen wat je ermee moet doen.

Een onderzoek naar angst kan een lijst maken van alles waar mensen angstig van worden, maar doet maar half werk als het niet uitzoekt of je met die angst ook goed dan wel minder goed kunt omgaan. Bij het debat over geluk houdt het gesprek daar nochtans meestal meteen op.

Als we gelukkig zijn, is het enige wat in ons opkomt: gaan zitten, genieten, en wachten tot het over is. Terwijl je misschien geweldige dingen kunt doen met dat geluksgevoel. Een gelukkig mens kan mogelijk de wereld veel accurater zien dan een ongelukkig mens. Stel dat geluk helemaal geen einddoel is, maar dat het bij het geluksgevoel pas begint. Stel dat gelukkige mensen eigenlijk de taak hebben om ongelukkige mensen te tonen hoe de wereld er echt uitziet; als een even onrechtvaardige als strontvervelende oneindige massa levensvreugde. Dan zouden we met al dat geluk hier misschien nog eens wat kunnen doen. Wie neemt de handschoen op?