Oorlogscorrespondent en Midden-Oosten-kenner Robert Fisk is net terug uit de Syrisch-Koerdische enclave Afrin. ‘Op strategisch vlak heeft Bashar al-Assad de oorlog gewonnen’, zegt hij. ‘Maar de politieke strijd moet nog beginnen.’
Toen Turkse troepen twee maanden geleden een offensief in Afrin begonnen tegen de Koerdische militie YPG, had Robert Fisk als een van de weinige journalisten toegang tot het gebied. ‘Ik was mee met het Syrische regeringsleger. Je kunt niet rechtstreeks via Koerdisch gebied naar Afrin, want het is afgescheiden van de rest van de Koerdische regio in het noorden van Syrië. Om daar te raken, moet je door een district dat de overheid onder controle heeft.’
Fisk getuigt over Turkse aanvallen op voornamelijk burgerdoelen in de provincie Afrin: ‘Er waren al tientallen burgerslachtoffers gevallen toen ik arriveerde. In de ziekenhuizen zag ik heel wat zwaargewonde kinderen. In de beginfase wilden de Koerden niet geloven dat de Turkse troepen werkelijk door zouden gaan tot ze de stad Afrin in handen zouden hebben en dat de Syrische pro-Turkse milities de huizen zouden plunderen. Niemand in de stad sloeg op de vlucht. Een compleet foute inschatting, blijkt nu. De bevolking moest uiteindelijk halsoverkop vertrekken.’
De Koerden zijn woedend en voelen zich door de hele wereld in de steek gelaten.
Robert Fisk: De Koerden zijn geboren om verraden te worden, zeg ik altijd. Alle bondgenootschappen die ze sloten, draaiden op dezelfde teleurstelling uit: met Saddam Hoessein, met de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger, met de sjah van Iran, en nu opnieuw. De Koerden hebben nooit een eigen staat gehad en belandden telkens weer in een oorlog die door anderen begonnen is, met de belofte van een autonoom grondgebied in het vooruitzicht. Iedere keer voor niets. Het is hun tragische lot.
Als Erdogan zijn offensief naar de stad Manbij uitbreidt, staat hij tegenover de Amerikanen die er speciale eenheden gelegerd hebben. Zullen de VS zich terugtrekken als het zover komt?
Fisk: Ik acht de kans niet groot dat het tot een echte confrontatie tussen Turkije en Amerika zal komen. Waar het om draait, is het grotere geheel: omdat Rusland toelaat dat de Turken Afrin hebben ingenomen en richting Manbij trekken, duwen ze de Turken in een militaire positie tegenover de Amerikanen die de Koerden steunen. Typisch een zet van Poetin. Ook de Syrische regering laat toe dat in eigen land Turkije en de VS tegenover elkaar staan.
De Syrische president Assad schoot de Koerden te hulp in de strijd om Afrin en vroeg de Turken nadrukkelijk om het land te verlaten. Toch zet hij het reguliere leger niet in tegen de Turken. Omdat hij onder druk staat van Moskou?
Fisk:Assad beseft sinds het begin van de oorlog dat de Koerden een handige partner zijn om te voorkomen dat anderen de Syrisch-Koerdische regio in handen nemen. Hij loofde de strijd van de Koerden tegen de IS en moedigde hen daarmee nog meer aan hun eigen gebied te verdedigen. Niet met de bedoeling dat de Koerden in de toekomst een eigen staat zouden krijgen, wel om het Koerdische gebied in Syrië te beschermen tegen buitenstaanders. Maar uiteraard staat Assad ook onder druk van Rusland. Moskou probeert Turkije zover te krijgen dat het zich van de NAVO zal losmaken. Daarom wil Rusland liever geen conflict tussen Syrië en Ankara.
Moskou probeert Turkije zover te krijgen dat het zich van de NAVO zal losmaken.
Zal Erdogan zijn dreigementen uitvoeren om de hele Koerdische regio in het noorden van Syrië te bevrijden van wat hij de ’terroristen van de YPG’ noemt?
Fisk: Als de Russen het toestaan wel. Om van Afrin naar de rest van de Koerdische regio te kunnen, moeten de Turkse troepen ofwel via eigen land reizen, ofwel via een door de Syrische overheid gecontroleerd gebied.
Wat als straks de Turkse vlag in de hele Koerdische regio in Syrië wappert?
Fisk: De Turken en Koerden zijn al sinds de jaren 1920 in oorlog met elkaar en dat zal voorlopig niet stoppen. Waarom Erdogan zo ver gaat? Volgend jaar zijn het presidentsverkiezingen en hij toont nu zijn spierballen. Hij wil ook laten zien dat hij in staat is te voorkomen dat er een autonome Koerdische regio aan de Syrische grens ontstaat. Uit vrees dat die autonomie overslaat naar de Turks-Koerdische regio.
Bent u ook naar Oost-Ghouta gegaan?
Fisk: Nee, ik ben tot aan de rand van Oost-Ghouta geraakt. Momenteel is hetzelfde scenario aan de gang als eerder in Homs en Aleppo. De bevolking, waaronder ook rebellen en jihadisten, wordt met bussen geëvacueerd nadat de rebellen zich hebben overgegeven. Niets nieuws onder de zon. Behalve dat een van de door de overheid heroverde dorpjes in Ghouta twee dagen geleden opnieuw ingenomen is door de Islamitische Staat. Zeker 34 regeringssoldaten kwamen om. Er komt dus alweer een nieuwe strijd aan. De rebellen zijn vertrokken en dan krijg je dit. Het houdt niet op.
In de streek rond Deir ez-Zor waar de IS nog aanwezig is, wordt bijna niet meer gevochten omdat de Koerden al hun manschappen naar Afrin hebben gestuurd. Een kans voor de IS om zich te hergroeperen?
Fisk: De IS is nog altijd actief in het woestijngebied rondom Deir ez-Zor. Ze vallen militaire konvooien aan. Soms gaat het om groepen van een paar honderd man, dan weer om hooguit tientallen. Vaak zijn het Syriërs die in de omgeving wonen. Ze gaan tussen de gevechten door naar huis voor een paar weken en keren terug om opnieuw de wapens op te nemen. Vraag is wat de overheid er tegen doet. Dit soort guerrilla is bijzonder moeilijk te bestrijden, ook niet met steun van de Russen. De enige oplossing is onderhandelen met de nog bestaande IS-eenheden. Net zoals er overeenkomsten gesloten worden met rebellen en jihadistengroeperingen die in ruil voor overgave naar de provincie Idlib kunnen terugkeren. Ooit moet het tot een algemene wapenstilstand komen in Syrië.
Is het te vroeg om te zeggen dat Assad de oorlog gewonnen heeft?
Fisk: Op strategisch vlak heeft hij gewonnen. Maar de politieke oorlog moet nog beginnen.
Was het naïef van de westerse politici om te denken dat Assad vroeg of laat zou inbinden?
Fisk: In het Westen hebben we de slechte gewoonte om te denken dat we alles naar onze hand kunnen zetten, simpelweg omdat we vinden dat wij gelijk hebben. Assad is een vreselijke man die zijn eigen bevolking vermoordt, martelt en opsluit. Dus vinden we dat hij moet vertrekken en dus zál hij ook vertrekken. Maar zo werkt het niet. De westerse regeringen hadden hun ambassades in Damascus nooit mogen sluiten, ze hadden het contact met de Syrische regering beter opengehouden. In plaats daarvan zeiden ze tegen de demonstranten op straat dat ze vooral niet met hun eigen overheid moesten praten. Wel met het Westen, maar niet met Assad want die zou vroeg of laat toch wel vertrekken. Vervolgens liet het Westen de Syrische bevolking aan haar lot over. Gevolg was dat Syrië een paar jaar later werd overspoeld door jihadisten.
Is de oorlog in Syrië voor niets geweest? De oppositie heeft geen enkele van haar doelen kunnen bereiken.
Fisk: Het idee van de Arabische Revolutie waarmee de oorlog begon, bleek vooral in Syrië een grote illusie. En het Westen, zoals ik juist zei, heeft een grote vergissing begaan door de oppositie te steunen. Uiteindelijk komt het altijd op hetzelfde neer: in het Midden-Oosten moeten ze zelf hun problemen oplossen, niet wij.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
