Jeugdrechter Christian Denoyelle: "Oude gevangenis van Tongeren is niet geschikt voor jongeren"
De afgelopen dagen zijn minderjarige delinquenten vrijgelaten omdat de jeugdinstelling in Everberg vol zit. Een deel van een groter probleem, zegt Christian Denoyelle, Antwerps jeugdrechter en voorzitter in de Hoge Raad voor de Justitie.
De afgelopen vijf dagen zijn evenveel minderjarige delinquenten naar huis gestuurd omdat de jeugdinstelling in Everberg vol zit. Minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) maakt daarom plaatsen vrij voor zwaar delinquente jongeren in detentiecentrum De Wijngaard in Tongeren.
"Het is goed dat de capaciteit tijdelijk verhoogd wordt, maar qua pedagogisch project is de oude gevangenis van Tongeren niet oké", zegt Christian Denoyelle. Denoyelle is voorzitter in de Hoge Raad voor Justitie, maar spreekt hier als iemand met tien jaar ervaring als jeugdrechter in Antwerpen, een titel die hij nog altijd heeft.
'Als een delinquent wordt vrijgelaten staat het land op zijn kop, maar dat gebeurt niet voor jongeren die zorg nodig hebben'
De jongeren die de afgelopen dagen vrijkwamen, kunnen die nu alsnog opgesloten worden in de vrije plaatsen?
Denoyelle: "Het veiligste systeem is dat de politie die jongeren opnieuw oppakt en een jeugdrechter opnieuw kan oordelen. Als we iemand plaatsen, moeten we weten waar. Het is niet zeker dat die jongeren in Tongeren op hun plaats zijn."
"Ik heb ook al eens iemand naar Tongeren gestuurd, die ik een paar dagen later heb laten overplaatsen. Tongeren is echt een categorie apart."
Is het geen goede zaak dat er nu vier plaatsen zijn vrijgemaakt?
"Het is goed dat er een oplossing komt voor een acuut probleem, maar niet alle jeugdrechters zijn voorstander van Tongeren. Dat heeft vooral te maken met de accommodatie."
"Het blijven tenslotte minderjarigen die je in een omgeving plaatst die alles weg heeft van een gevangenis. Het is ook gewoon de oude gevangenis van Tongeren."
"Terwijl Everberg en de gemeenschapsinstellingen een goed doordacht pedagogisch project hebben en het personeel bezig is met die jongeren, om te werken aan hun toekomst. Tongeren daarentegen is een tijdelijk bed-bad-brood en een afzondering voor de veiligheid van de samenleving."
N-VA'er Lorin Parys vindt dat de overheid met het plaatsgebrek faalt op een van haar kerntaken: de veiligheid. 'We zijn straffeloosheid aan het organiseren', zei hij. Akkoord?
"Ja en nee. Er is zeker een acuut probleem, maar hoe structureel dat is, valt nu moeilijk te zeggen. Ik heb ooit een cocaïnedealer moeten laten gaan, maar het was een zeldzaamheid. Als een delinquent wordt vrijgelaten staat het land op zijn kop, maar voor jongeren die zorg nodig hebben is dat niet het geval. Die laatste categorie is nochtans 90 procent van ons werk."
"Toch klopt het dat je op een bepaald moment 'stop' moet kunnen zeggen. Die rode lijn heeft evengoed pedagogische waarde. Vergelijk het met een juf die ermee dreigt om een kleutertje in de hoek te zetten. Dan moet die dat ook snel kunnen waarmaken en niet wachten tot er ooit eens plaats vrijkomt in de hoek."
'Op een bepaald moment moet je als jeugdrechter 'stop' kunnen zeggen. Die rode lijn heeft evengoed pedagogische waarde'
Dat is een frustratie bij jeugdrechters?
"Iedereen is gefrustreerd op den duur, want het is niet dat het nog nooit gesignaleerd is. Nu is er acuut plaatsgebrek in gesloten instellingen, maar qua zorg bestaat dat probleem al veel langer."
Enkele jaren geleden kaartte u nog aan dat meisjes met psychiatrische problemen door plaatsgebrek in de politiecel belandden.
"Het heeft te maken met hoeveel je in die zorg wil investeren. Soms moet je als jeugdrechter noodgedwongen een jongere 'criminaliseren', omdat er te weinig plaats is in instellingen."
"Soms is dat de enige manier om toch de gepaste hulpverlening te krijgen. Je kunt wel zeggen dat iemand zo snel mogelijk naar de jeugdpsychiatrie moet, maar vervolgens komt die dan op wachtlijsten terecht. Op dat moment wordt het systeem pervers: enkel door te criminaliseren krijg je de maatschappelijke aandacht, omdat het plots veel urgenter lijkt."
'Soms moet je als jeugdrechter noodgedwongen een jongere 'criminaliseren', omdat er te weinig plaats is in instellingen'
Volgens Jongerenwelzijn vragen jeugdrechters steeds vaker een plaatsing in Everberg. Klopt dat?
"Waarschijnlijk omdat het nodig is. Omdat de feiten zo zwaar zijn, of omdat er elders te lang geen plaatsen waren en de situatie helemaal uit de hand is gelopen. Ik denk dat we echt wel moeten vertrouwen op het oordeel van die jeugdrechters."
"Criminele feiten maken bij jongeren vaak deel uit van een cluster van problemen. Dan moet je die jongere soms uit die situatie halen, en naar een gesloten instelling sturen als het moet. Helaas betekent een doorverwijzing naar Everberg dat de gewone gemeenschapsinstellingen vol zitten…"
Everberg zit dus vol omdat de rest overbevraagd is?
"Waarschijnlijk. In ieder geval zou het tot nadenken moet stemmen over het dieperliggende probleem van het gebrek aan opvangplaatsen voor jongeren in het algemeen."