Het valt amper nog bij te houden, maar afgaande op de lokale verslaggeving komen straks al meer dan veertig burgerbewegingen op bij de lokale verkiezingen in 2018. Van de Antwerpse Burgerlijst over Eén Wetteren tot Iedereen Tielt. Allemaal hebben ze één gemeenschappelijke uitdaging: de macht wegtrekken van de traditionele politiek en teruggeven aan de burger.

Niet-partijgebonden lokale verkiezingslijsten zijn van alle tijden, maar deze keer beloven de initiatieven de burger ook echt te laten participeren zodra ze aan de macht zijn. Ze surfen daarmee verder op de golf van enthousiasme rond succesvolle vernieuwingsbewegingen als Ringland in Antwerpen, En Marche! van de Franse president Emmanuel Macron en het burgerplatform Barcelona en Comú van burgemeester Ada Colau. Ook het Britse dorpje Frome wordt vaak genoemd als voorbeeld. Daar slaagde de burgerbeweging Independents for Frome erin om de volledige gemeenteraad in te palmen.

Veel vragen

‘De burgerbewegingen zijn hot’, stelt Lieven Janssens, docent bestuurswetenschappen aan de Universiteit Antwerpen en zelf burgemeester van Vorselaar, vast. Het blijkt alleen moeilijk om de ‘echte’ burgerbewegingen van de ‘valse’ te onderscheiden. ‘Kijk naar de keuze van bestaande partijen om zich te verruimen met onafhankelijke kandidaten. Dat is totaal niet hetzelfde als local activisme, een sterke dynamiek van onderuit die andere antwoorden wil bieden op de maatschappelijke problemen dan de klassieke partijen’, zegt Janssens.

Ook los van de verruimingspogingen van de traditionele partijen vallen soms veel vragen te stellen bij de politieke motieven van de nieuwe burgerbewegingen. Zo is de meest opvallende nieuwkomer zonder twijfel het Vooruit Politiek Platform. Volgens haar site verenigt de groep al minstens veertig potentiële bewegingen en is het de bedoeling om de ‘lokale stromingen, los van de traditionele partijen, samen te brengen’.

Cultureel nationalisme

Maar wat meteen opvalt: zowat de helft van de initiatieven wordt geleid of ondersteund door voormalige N-VA-kandidaten die de afgelopen jaren al dan niet gedwongen uit de partij zijn gestapt.In het geval van Kortrijk Vooruit, de bakermat van het platform, komt het initiatief volgens politicoloog Nicolas Bouteca (UGent) voort uit ‘een zekere frustratie omdat de N-VA te veel nadruk legde op een neoliberaal Vlaams nationalisme, terwijl ze meer voorstander zijn van een cultureel nationalisme’.

Over hun slaagkansen is Bouteca weinig optimistisch. ‘In Kortrijk zullen ze hoogstens een zetel kosten aan de N-VA en ik zie hetzelfde scenario bij veel andere burgerbewegingen.’

De ene burgerbeweging is ook de andere niet. ‘Echte burgerbewegingen die zonder verkiezingsprogramma en zonder ideologie naar de kiezer trekken, zijn toch nog iets anders’, zegt Bouteca. Onder meer de Burgerlijst in Antwerpen trekt zo straks naar de kiezer.