Fake news in Mexico: ‘Elk kamp graaft zich in met informatie die het eigen gelijk bevestigt’

De Mexicaanse presidentskandidaat Ricardo Anaya (PAN) poseert voor een selfie met studenten in Mexico-Stad, 12 april 2018 © REUTERS
Arthur Debruyne
Arthur Debruyne Medewerker Knack.be

In de aanloop naar de presidentsverkiezingen van juli wordt Mexico overspoeld door fake news, trolls en bots. Een team journalisten biedt weerwerk.

Andrés Manuel López Obrador, de centrumlinkse presidentskandidaat die de peilingen aanvoert, is de favoriet van de Russische president Vladimir Poetin, die eerder al Donald Trump in het zadel hielp. Omdat zijn vrouw Venezolaanse is, wordt AMLO, zoals hij bekendstaat, allicht ook beïnvloed door Caracas. Als kleindochter van nazikopstuk Heinrich Himmler is de señora ook deels Duits. De zoon van het echtpaar laat het dan weer graag breed uithangen in zijn zwarte Lamborghini.

Javier Duarte, oud-gouverneur van de Mexicaanse deelstaat Veracruz die werd opgepakt nadat hij grote sommen publiek geld verduisterde, krijgt van uittredend president Enrique Peña Nieto gratie omdat hij aan kleptomanie lijdt. En alsof dat nog niet volstaat, is de huidige first lady, Angélica Rivera, door het Amerikaanse zakentijdschrift Forbes op de lijst van rijkste vrouwen ter wereld gezet.

Alleen: er is niets van waar. Het is slechts een greep uit de talloze ‘fake news’-berichten die recent de ronde doen in Mexico. Valse nieuwsberichten zijn overal: op Facebook, Twitter, WhatsApp, op tal van dubieuze nieuwssites. Sommige berichten worden door honderdduizenden Mexicanen gezien en becommentarieerd. Ze worden gepusht en verspreid door legers van bots en trolls, al dan niet aangestuurd door de politieke partijen.

Journalisten bieden weerwerk

Een team van vijftien journalisten biedt weerwerk. ‘Ze werken 24/7 om bedenkelijke nieuwsberichten te checken en zo nodig te ontkrachten’, zegt Tania Montalvo, coördinator van Verificado 18, een platform dat is opgericht door de media AJ+, Animal Político en Pop-Up Newsroom in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van juli.

Verificado 18 trekt ten strijde tegen fake news. Het publiceert zelf online en werkt samen met een zestigtal mediapartners: de grote kranten, websites en radiozenders ontvangen dagelijks een twee à drietal rechtzettingen van ‘fake news’-berichten, die ze meenemen in hun mediakanalen. Spotten die partners zelf een stuk bedenkelijke informatie, dan spelen ze dat door naar Verificado 18.

De inzet is hoog. Het heten immers historische verkiezingen op 1 juli 2018 in Mexico: nog nooit werden zoveel mandaten betwist. Niet alleen kiezen Mexicanen een nieuwe president, vijfhonderd volksvertegenwoordigers en 128 senatoren, op dezelfde dag houden ook dertig van de 32 deelstaten lokale verkiezingen. Wanneer kandidaten onrealistische beloftes maken of onjuistheden verkondigen onderwerpt Verficado 18 dat aan een factcheck.

De ‘fake news’-machine draait inmiddels op volle toeren. Vaak zonder medeweten van de Mexicanen die valse nieuwsberichten massaal delen. ‘Veel mensen die fake news verspreiden hebben niet in de gaten dat het fake is’, weet Tania Montalvo. ‘Ze pikken het op omdat het bevestigt wat ze al dachten. Daarom ga je er ook niet aan twijfelen.’

Presidentskandidaat krijgt steun van Rusland

De meeste ‘fake news’-berichten die de journalisten van Verificado 18 zien circuleren draaien rond López Obrador, de gedoodverfde winnaar van de presidentsverkiezingen. Montalvo verwijst naar een fake video die recent de ronde deed waarin Russische nieuwsankers, ondertiteld in het Spaans, aankondigen dat de kandidaat de steun krijgt van Poetin. Verificado 18 wist vast te stellen dat de ondertitels uit de lucht gegrepen zijn: het originele nieuwsitem had niets met Mexico te maken.

Hoewel het nog nooit zwart op wit is aangetoond, is het aannemelijk dat politieke partijen achter de desinformatiecampagnes zitten. ‘Maar het is bijzonder moeilijk te onderzoeken omdat het spoor meestal doodloopt’, zegt Montalvo. ‘De strategieën om valse informatie te verspreiden zijn erg uitgekiend.’

Fake news haalde pas echt de krantenkoppen in de nasleep van de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016, toen duidelijk werd dat het deel uitmaakte van de strategie van Russische actoren om de stembusslag te beïnvloeden. In Mexico speelt desinformatie en socialemediamanipulatie al een rol sinds de presidentsverkiezingen van 2012.

Een rapport van de universiteit van Oxford uit 2017 stelt dat zogenaamde bots, valse socialemedia-accounts die geprogrammeerd kunnen worden om een stortvloed aan fake news te verspreiden, ingezet werden door de regering en ook actief zijn gebleven doorheen het presidentschap van Peña Nieto. Ngo Amnesty International stelde dan weer vast dat trollnetwerken journalisten en activisten systematisch lastigvallen en soms met de dood bedreigen.

‘Sinds de verkiezingen in de VS duikt er meer fake news op in Mexico’, besluit Montalvo. ‘De gevolgen daarvan zijn bekend: fake news voedt polarisatie, en vergiftigt het publieke debat met verdachtmakingen en dubieuze informatie. De samenleving raakt verdeeld, omdat alle kampen zich ingraven met de valse informatie die hun eigen ideologie bevestigt.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content