Transparantie gevechtsvliegtuigen kan wel, zie Nederland
Veli Yüksel is federaal parlementslid namens CD&V.
Deze week hield de commissie Defensie in de Kamer hoorzittingen over het F-16-dossier. Nederland ging ons hierin voor. Daar maakte men uiteindelijk de keuze voor F-35-toestellen. Aan die beslissing gingen evenwel jarenlange debatten vooraf.
In 1999 besloot de regering van Wim Kok tot de vervanging van de Nederlandse F-16’s. In 2001 en 2008 werden zogenaamde 'kandidatenvergelijkingen' uitgevoerd door Defensie. In 2008 deed het onderzoek naar de vraag of een levensduurverlenging van de F-16's wenselijk was. Uiteindelijk opteerde men daar niet voor. Maar wel na onderzoek door Defensie zelf in 2008. Het liet zich daarin bijstaan door het Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek (TNO) en het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) en liet zich begeleiden door de auditdiensten van zowel het ministerie van Defensie als die van het ministerie van Economische Zaken.
De Tweede Kamer vroeg de onafhankelijke externe firma RAND Europe bovendien om het verloop van die vergelijkingen te analyseren naar transparantie en objectiviteit met betrekking tot de vergelijkende analyse, life cycle costs en leveringstermijn. In zijn eindconclusie stelde RAND Europe dat het vergelijkend onderzoek met betrekking tot kwaliteit, kosten die de levenscyclus betreffen en de tijdlijn voor levering afdoende objectief is gebeurd om een niet-bevooroordeelde afweging te kunnen maken en dat de evaluatie van elke kandidaat is gebeurd op basis van de informatie die door de producenten werd afgeleverd.
De beslissing viel uiteindelijk in 2013, na ruim vijftien jaar debat: geen levensduurverlenging (of endlife update) van de F-16's, wel de aanschaf van nieuwe F-35's.
In de Nederlandse Tweede Kamer werd in 2008 en 2009 herhaaldelijk gesproken over de (on)mogelijkheid van een levensduurverlenging, rekening houdend met operationele en technische veroudering van de toestellen.
In Nederland heeft men er ruim vijftien jaar over gedaan om een uiteindelijke beslissing te nemen
In een brief van 18 december 2008 aan de Tweede Kamer stelde staatssecretaris voor Defensie Jack de Vries: "Van geen enkel land dat de F-16 gebruikt, is bekend dat een endlife update serieus wordt overwogen."
Dat hoefde tien jaar geleden niet te verwonderen. Nederland was er namelijk vroeg bij om de kosten van een eventuele levensduurverlenging te onderzoeken. Bovendien bestond er geen ontwikkelingstraject voor F-16's van de Block-15-toestellen die Nederland sinds 1979 in gebruik had genomen (en die tussen 1996 en 2002 een midlife update hadden gekregen).
België hinkt achterop
In België was op dat moment nog geen sprake van vervanging van de F-16's. Pas in 2014 besliste een werkgroep binnen Defensie om het vervangingsproces aan te vatten. De vorige minister van Defensie, Pieter De Crem (CD&V), lanceerde in juni 2014 een Request for Information naar mogelijke kandidaten. In maart 2017 schreef de huidige minister van Defensie Steven Vandeput (N-VA) ten slotte een RFGP (Request for Government Proposal) uit op basis van een nota van 9 november 2015.
Ondertussen was men in Nederland al langere tijd met het dossier bezig, dat op meerdere momenten werd geactualiseerd. Vandaag maken wij in België een vergelijkbaar debat mee over de vervanging van onze F-16's. Maar in tegenstelling tot Nederland (waar Defensie zelf een onderzoek uitvoerde en zich bovendien liet bijstaan door RAND Europe) hebben wij klaarblijkelijk een belangrijke stap gemist: hier werd bij het begin van het traject geen grondige studie gedaan naar een levensduurverlenging van onze F-16's. Na de start van de aankoopprocedure werden 'studies' verborgen gehouden voor de stafchef, de minister van Defensie en het parlement.
Het is nu wachten op de tweede sessie hoorzittingen, volgende woensdag in de Kamer. In Nederland heeft men er vijftien jaar over gedaan om een uiteindelijke beslissing te nemen. Het gaat hier om een gewichtige beslissing die operationeel belangrijk is voor Defensie en budgettair belangrijk is voor de bevolking.