Geluk voor een prikje: hoe het aanpassen van je uiterlijk je weer gelukkig kan maken

“E-è-èn... gaat u dat helemaal in mij leeg­spuiten?” “Geen zorgen, het ziet er indrukwekkender uit dan het is.”

Tot een jaar geleden had ik nooit gedacht dat een relatiebreuk me tot bij de plastisch chirurg zou brengen. Niet om me weer stevig in mijn schoenen te lijmen of om mijn gebroken hart aan elkaar te lassen, maar voor een spuitje. Babybotox, om preciezer te zijn, een lokale behandeling met botulinetoxine waarbij slechts de helft van de gewoonlijke dosis wordt ingespoten met kleine prikjes, die ik liefkozend ‘break-up botox’ ben gaan noemen. Het resultaat is subtieler dan gewone botox, maar voldoende om de miserie voor enkele weken van mijn gezicht weg te houden en ervoor te zorgen dat deze periode niet in mijn huid geëtst wordt. Die rand wit vlees rond mijn linkerringvinger zal vanzelf wel wegtrekken.

“Verdriet kan een behoorlijke impact nalaten op het gelaat”, bevestigt plastisch chirurg Ingrid Van Riet van Carpe Clinic. “Zelfs wanneer mensen het leed al verwerkt hebben, valt het nog af te lezen aan verbeten trekken of ­zorgrimpels.”

Ze vertelt dat ze wel vaker patiënten met een verhaal zoals het mijne in haar stoel krijgt. Mensen die, nadat ze uit het dal zijn geklommen, niet meer herinnerd willen worden aan die vreselijke maanden wanneer ze in de spiegel kijken. Mensen die het beu zijn dat kennissen hen bezorgd vragen of alles wel oké is “want je ziet er zo zorgelijk uit”. Mensen die bereid zijn hun huis en de helft van hun inboedel af te staan, maar niet hun uiterlijk. “Soms vloeien er tranen op de behandeltafel, niet van pijn, maar van opluchting. Omdat het ook een soort nieuw begin markeert”, aldus Van Riet. “Dat vind ik nog altijd een van de aspecten van mijn job die ontzettend veel ­voldoening geven.”

Psycholoog en oprichtster van PSYplus Line De Vlamynck beaamt dat je uiterlijk veranderen na een ingrijpende gebeurtenis een logisch mechanisme is: “Er zijn twee redenen waarom mensen dit doen, afhankelijk van waar ze zich in hun verwerkingsproces bevinden. Enerzijds heb je mensen die hun pijn ­willen verstoppen, omdat ze niet willen geconfronteerd worden met zichzelf, de mening van anderen of die persoon in de spiegel. Anderzijds zijn er mensen die net die confrontatie willen aangaan, die het wél willen laten zien en hun litteken met trots meedragen of die beseffen dat die ‘nieuwe ik’ nu eenmaal realiteit is. Beiden zijn een vorm van zelfzorg. Het kan een symbolisch einde van een moeilijke periode zijn, of een start van een nieuw leven.”

Zo is er Els, die haar bruine haren knalrood verfde nadat ze door haar ontrouw haar partner Lies was kwijtgespeeld. “Toen zij bij me wegging, is er iets in mij geknapt. Ik snapte niet wat ik gedaan had, hoe ik daartoe in staat was, alsof ik mezelf niet meer herkende. Ik heb er toen maar voor gezorgd dat ik daadwerkelijk een shock kreeg wanneer ik in de spiegel keek.” Naarmate het vermiljoen afzwakte en meer opging in haar natuurlijke haarkleur, kon Els zichzelf opnieuw omarmen. “Mijn verleden en wat ik gedaan heb, is een deel van mijn mezelf. Maar ik heb ermee leren leven.”

Make-overscènes

Je kapsel veranderen is een van de snelste en vaak minst drastische manieren om je uiterlijk om te gooien, al is haar nooit ‘gewoon maar haar’ wanneer je een kappersbeurt gebruikt om dingen te verwerken. Soms verlaat je het kapsalon niet alleen fysiek, maar ook mentaal veel lichter wanneer je de schaar in je lokken hebt laten zetten. Zoals Coco Chanel ooit zei: “Een vrouw die haar haar laat knippen, staat op het punt haar leven om te gooien”. Het is letterlijk een deel van jezelf achterlaten op de ­kappersvloer.

“Ik was er op een of andere manier van overtuigd dat alle verschrikkelijke dingen die ik had meegemaakt zich schuilhielden in de plukken haar die aanwezig waren tijdens al deze gebeurtenissen. Waar ik ook naartoe zou verhuizen, wie ik ook zou kussen, die herinneringen zouden altijd mijn rug kietelen”, schrijft blogster Kathryn Lindsay op HelloGiggles over haar beslissing om haar eeuwige lange haar plots op kinlengte te laten afsnijden. “Make it short, zei ik tegen de kapper. Maar wat ik eigenlijk bedoelde was: make me better.”

Ook in films en series is de schaar een veelgebruikt instrument. Hannah Horvath die in Girls tijdens haar zenuwinzinking met een botte keukenschaar in haar haardos begint te zagen. Mulan die haar lange manen met één beweging van haar samoeraizwaard kortwiekt zodat ze toch als krijger haar land kan gaan verdedigen. Elsa in Frozen die tijdens de bekende Let it go-scène haar strakke knot losschudt. Sally Draper in Mad Men. Princess Mia in The Princess Diaries. Felicity in Felicity. Make-overscènes zijn een populaire story telling tool om aan te geven dat er niet enkel uiterlijk een verandering plaatsvindt, maar dat het personage zelf ook door een transitie gaat.

Haarstylist Nils D’Joos krijgt wekelijks wel mensen in zijn stoel bij Costa Del Kapsalon die een scharnierfase in hun leven willen symboliseren met een andere look. “Mijn klanten zeggen dat nooit wanneer ze hun afspraak boeken, maar vaak komt het er bij het knippen of kleuren toch uit. Niet elk verhaal blijft hangen, maar je ziet wel wederkerende thema’s. Bijvoorbeeld vrouwen die net moeder zijn geworden, mensen die aan een nieuwe job gaan beginnen of met een schone lei willen starten na een tegenslag.”

De huid als canvas

Tatoeages zijn niet zo tijdelijk als een kapsel, maar worden net daarom heel vaak om een emotionele reden gezet. Line liet de beeltenis van haar kat tatoeëren na een relatiebreuk “omdat hij de enige is die er altijd voor mij is”. Voor Christophe is zijn tattoo een eerbetoon aan zijn overleden vader. Nils ging onder de naald nadat hij een belangrijke carrière­beslissing had genomen en Sem zette er eentje op zijn trouwdag. Eva koos voor een zelfontworpen zon na een worsteling met zichzelf en ook Sofie deed zich permanente inkt cadeau na het ­doorploeteren van een depressie. De huid blijkt een uitstekend canvas om mooie of net minder mooie momenten van het leven te ­vereeuwigen.

“De verdeling zal ongeveer fiftyfifty zijn”, zegt tattoo-artist Lena Faict. “De helft van de mensen op mijn tafel kiest een tatoeage uit esthetische overwegingen, voor de andere helft gaat het dieper. Die mensen dragen een ­verhaal met zich mee, een verhaal dat voor hen zo belangrijk is dat ze hun eigen lichaam gebruiken om het te kaderen en af te bakenen. Ze willen dat met zich meedragen, net zoals een amulet waarin een foto of een inscriptie zit. Dichter op de huid dan een tatoeage kun je niet gaan. In de ontwerpfase krijg ik die verhalen allemaal te horen, en samen komen we dan tot een design dat de taal spreekt van de klant en beeldend interessant is voor mij – waarin ik mijn stijl kan ontplooien. Het gevoel dat ik krijg wanneer ik een tekening van mijn hand, gemixt met de emoties van de klant, op zoiets kwetsbaars als de huid kan vereeuwigen, is onbeschrijfelijk.”

“Een stap ondernemen om iets aan je uiterlijk te veranderen wil soms zeggen dat je aan je verwerkingsproces begonnen bent”, aldus De Vlamynck. “Je onderneemt actie, en die actie kan ervoor zorgen dat de aanvaarding sneller komt.”

Waar een tatoeage, een nieuw kapsel of een andere kledingstijl op begrip kunnen rekenen, wordt plastische chirurgie nog vaak weggeschreven als een hulpmiddel voor mensen die de klok willen tegenhouden, of die ontzettend ijdel zijn. Door dit taboe wisten er voor het verschijnen van dit artikel slechts een handvol mensen van mijn botoxinjectie. De rest merkte het ­overigens gewoon niet. Maar hoe subtiel en haast onzichtbaar de ingreep voor de buitenwereld leek, zo’n impact had het op mijn eigen leven. Ik werd op kantoor niet meer aangesproken om mijn bezorgde blik. Ik had het gevoel alsof botox me letterlijk en figuurlijk de ogen weer had geopend. Placebo-effect? Niet per se.

Psychologisch zetje

“Het is belangrijk dat zo’n ingreep geen puur escapisme wordt”, waarschuwt De Vlamynck. Voor de man die een facelift laat uitvoeren omdat zijn partner ervandoor is met een jonger exemplaar, of de vrouw die zichzelf aanpraat dat ze na haar liposuctie wel in staat zal zijn om haar ex terug te winnen, is plastische chirurgie slechts een flinterdunne pleister op de wonde. De Vlamynck: “Plastische chirurgie is doorgaans geen lapmiddel dat al je problemen in één keer zal oplossen. Maar het kan je psychologisch wél een zetje geven.”

Anne voelde zich herboren na haar maagverkleining, niet alleen omdat ze zich beter in haar vel voelde en naar een gezond gewicht ging, maar ook omdat ze zich zo persoonlijk beter kon ontwikkelen. “Ik was het beu om telkens ‘die dikke’ te zijn”, vertelt ze. “Wanneer je een in het oog springend uiterlijk kenmerk hebt, word je vaak tot dat kenmerk gereduceerd, met alle vooroordelen van dien. ‘Ze is dik, dus ze zal wel lui zijn.’ Ik wilde af van de karikatuur die ik met me meesleepte, ik wilde dat mensen míj zagen, de persoon onder al dat vlees.”

Ons uiterlijk, of alleszins de manier waarop we onszelf percipiëren, heeft een grote invloed op onze levenskwaliteit. Wie niet goed in zijn of haar vel zit, zal minder zelfzeker in het leven staan, minder kansen grijpen, minder contacten leggen, minder buiten komen en heeft meer kans op mentale én fysieke klachten. Je uiterlijk veranderen heeft dus niet enkel een esthetische, maar ook een emotionele impact.

Door iemand anders in de spiegel te zien, kunnen we ons ook anders gaan voelen. Het is om die reden dat we met oudejaar vaak ‘new year, new me’ kirren. Het idee dat we onszelf onder handen kunnen nemen, dat we geen lijdend voorwerp zijn, is hoopvol, troostend en bevrijdend. Want hoe oppervlakkig het ook lijkt, de manier waarop we eruitzien, waarop we ons kleden, en welke lichaamsmodificaties we hebben ondergaan, vertelt een verhaal. Door (opnieuw) grip te krijgen op dat verhaal en het te sturen, kunnen we het herschrijven.

Om privacyredenen zijn sommige namen veranderd in schuilnamen.