Janelle Monáe: de brave weirdo maakt een vuist

“Remember when they used to say I look too mannish / Black girl magic, y’all can’t stand it”. Die regel uit ‘Django Jane’, een van de begin dit jaar geloste liedjes uit Dirty Computer, zegt alles over de herboren Janelle Monáe. De zangeres wil zich niet langer verschuilen achter Cindy Mayweather, het avant-gardistische sciencefictionpersonage dat ze in het leven riep op haar vorige albums. Anno 2018 stript ze haar door Fritz Lang geïnspireerde fantasiewereld weg en maakt ze een vuist. Voor zichzelf. Voor haar onderdrukte zusters. Voor de Afro-Amerikanen. Voor de LGBTQ-gemeenschap. 

Monáe stak nochtans tien jaar geleden de kop op als onschuldige r&b-vernieuwer: een fantastisch zingende, arty alien met een futuristisch modegevoel. In 2011 zagen we haar in de Brusselse Botanique een vurige, theatrale funkrockshow spelen. Als bis schilderde ze toen live een schilderij dat ze aan een fan uit het publiek gaf. Een beetje potsierlijk, ja.

Haar uitmuntende debuut The ArchAndroid en de hyperkinetische opvolger The Electric Lady kregen lovende perskritieken. Het grote publiek lustte Monáe minder, zo bleek tijdens haar show op Pukkelpop in 2014, waar de verwarde festivalgangers koeltjes reageerden op haar buitenaardse protserigheid. Maar kijk, sterren als Outkast, P. Diddy, Erykah Badu en Prince vielen voor Monáe. Die laatste werd ook haar mentor.

Bedreigd

Prince fungeerde als klankbord voor Monáe. Tot aan zijn dood, twee jaar geleden, gaf hij haar goede raad. Hij leerde haar zichzelf herdefiniëren zoals hij dat zelf talloze keren in zijn carrière deed. Prince schreef ook mee aan het nieuwe album. Hij hielp Monáe met de productionele kant en boetseerde zo mee aan de sound van het album. De alomtegenwoordige single ‘Make Me Feel’ is voor een groot stuk van zijn hand – vindt u ook niet dat die gitaarriff zo fel op die van ‘Kiss’ lijkt?

Monáes psychologische transformatie ging gepaard met een ontluikend sociaal bewustzijn. “Dit is de eerste keer in mijn leven dat ik mij bedreigd en onveilig voel als jonge zwarte vrouw in Amerika”, zei ze onlangs in The New York Times over de extreem-rechtse, racistische sfeer in haar land. “De mensen van wie ik hou, voelen zich bedreigd. Ik was mij altijd bewust van de verantwoordelijkheid die je als artiest hebt. Ik wil niet kwaad blijven, maar ik wil creëren en me triomfantelijk voelen.” 

De 32-jarige zangeres wierp zich het voorbije jaar dan ook op als een kordate stem op politieke manifestaties rond #blacklivesmatter en #metoo. Ze speechte op de Women’s March in Washington vorig jaar, en op de Grammy-uitreiking kwam ze trots en vastberaden uit de hoek als voorvechtster van vrouwenrechten: “We come in peace, but we mean business.” Ze acteerde ook in Moonlight, de  Oscar-winnende film over een homoseksuele Afro-Amerikaan. Treffend, zo blijkt vandaag.

De ontdekking van grijs

Voor het eerst zwermt er een vleugje controverse rond Monáe. Haar nieuwe single ‘PYNK’, een minimalistische ode aan het vrouwelijke geslacht(sdeel), werd de voorbije weken door hysterische fans gezien als de definitieve outing van Monáe. Maar zo gemakkelijk wil ze het de buitenwereld niet maken. “Waarom kan ik niet gewoon bestaan zonder in een hokje te worden geduwd?”, vroeg ze in The Guardian. “Het moet blijkbaar altijd wit of zwart zijn, maar niemand ziet hoeveel grijs er is. Ik heb dat grijze net ontdekt en ik besef dat het oké is om niet alle antwoorden te hebben, of om me te schikken naar iemands vooringenomenheid." 

Monáes toespelingen op biseksualiteit en haar gestoei met androgynie aarden vandaag prima in een popcultuur waar langzaamaan genderfluïde rolmodellen als SOPHIE en Arca of hyperseksuele macha’s als Cardi B. weerwerk bieden tegen vastgeroeste ideeën over seksualiteit. Een zwarte, vrouwelijke popster als Monáe die zich niet als strikt heteroseksueel out, zal hoe dan ook veel kritiek krijgen, ook al omdat in de Afro-Amerikaanse gemeenschap traditionele familiewaarden en machismo ingebakken zitten, al dan niet overgoten met een katholiek sausje.

Wees fier op wat de buitenwereld als onaf en onvolmaakt beschouwt, zegt Janelle Monáe op de nieuwe plaat. Wees fier dat je een dirty computer bent. Of sterker: “Ik ben pas trots als iedereen de controle over zijn imago en lichaam opeist.”

Dirty Computer verschijnt op 27/4 bij Warner.