Hilde, directeur van een gevangenis met geïnterneerden: "Een noodzakelijk kwaad"

Ze zijn met duizenden, de studenten en pendelaars die dagelijks passeren langs de rode muren in de Leuvense Maria-Theresiastraat, vlakbij het station. Maar er zijn er niet veel die weten wat er zich achter die muren écht afspeelt.

De hulpgevangenis van Leuven is een arresthuis. Dat wil zeggen dat mensen er tijdelijk verblijven, in afwachting van hun proces. Maar dat is niet alles, want er verblijven ook geïnterneerden.

We ontmoeten gevangenisdirecteur Hilde Guffens in het hart van de gevangenis. Het gesprek wordt verschillende keren onderbroken door luid getik op de celdeuren of luide aankondigingen van een personeelswissel of een nakende wandeling.

Of de geïnterneerden er thuis horen, vragen we. “Neen.” Dat is duidelijk. “Een gevangenis is bedoeld om mensen in voorlopige hechtenis te nemen of te straffen en geïnterneerden worden niet gestraft, maar behandeld. En toch kunnen we soms niet anders. Het is een noodzakelijk kwaad.” 

En toch benadrukt Hilde dat het niet allemaal kommer en kwel is voor de geïnterneerden in de gevangenis. Hun regime verschilt van dat van gewone gedetineerden en de geïnterneerden die kunnen functioneren in groep verblijven op een speciale afdeling. “Daar is er een gemeenschappelijke ruimte, ontbijten ze samen, kijken ze televisie en zijn er wat sportfaciliteiten.”

Sinds 2007 kunnen geïnterneerden die in de gevangenis verblijven ook een beroep doen op een zorgequipe: een ploeg met een psychiater, een psycholoog, een ergotherapeut en een verpleegkundige.

“Dus: horen geïnterneerden thuis in de gevangenis: neen. Maar hebben al die medewerkers van het zorgteam de voorbije 10 jaar het beste van zichzelf gegeven om toch een verschil te kunnen maken voor de geïnterneerden? Ja. Is dit toereikend? Wellicht niet want het is geen behandeling. Maar dat zijn politieke keuzes.” 

Of de politiek dan voldoende aandacht heeft voor de geïnterneerden? Hilde twijfelt lang. “Wat je zeker kan zeggen, is dat het allemaal zeer traag is gegaan. Er zit nu eindelijk beweging in de zaak en de Europese deadline van 6 december maakt de nood aan bijkomende zorg zeer duidelijk en dwingend.

Dat is goed. Maar het is natuurlijk jammer dat de dwangsommen die de staat zou moeten betalen, niet kunnen worden besteed aan zorg. Het is zonde dat België niet eerder is begonnen.”

In de loop van het gesprek benadrukt Hilde verschillende keren hoe belangrijk het is om te blijven investeren in de zorg voor de geïnterneerden. “Kijk, het overgrote merendeel van de mensen, ook gedetineerden, komt terug vrij. We willen allemaal dat ze dan geen nieuwe feiten meer plegen. Een terechte verwachting, maar dan moeten we natuurlijk ook serieus investeren.”

“Stel: je bent verslaafd aan drugs, kan dat met een gewone job niet betalen en pleegt een diefstal. Wat verwachten we? Dat je na de gevangenisstraf niet meer verslaafd bent en niet meer steelt. Ok, maar dan moeten we serieus met jou aan de slag. We zullen moeten werken aan jouw verslavingsprobleem, aan jouw kansen om een job te vinden, aan jouw sociaal vangnet,… Nu boeken we die resultaten niet, omdat we niet op die manier kunnen werken, dat kost ook veel geld. 

“Mensen verwachten van de gevangenis een wonderbaarlijke verandering of genezing maar begrijpen precies niet dat dit geld en inspanningen kost. Sommige mensen denken blijkbaar dat de problemen worden opgelost door iemand gewoon maar op te sluiten. Dat ze wel tot inkeer zullen komen."

"Dat is echter een 19e-eeuwse gedachte, de gedachte van waaruit onze gevangenissen destijds zijn gebouwd: elke gedetineerde wordt opgesloten in zijn eigen cel en heeft zo weinig mogelijk contact met anderen. We staan anno 2018 vanuit menswetenschappelijke inzichten ondertussen toch al zo veel verder?”

Morgen trekken we naar het Forensisch Psychiatrisch Centrum (FPC) in Antwerpen. Hoe worden geïnterneerden er behandeld? En wat gebeurt er na hun verblijf in het FPC? Vragen voor hoofdarts Inge Jeandarme.