Direct naar artikelinhoud
Persvrijheid

Het gaat snel bergaf met de persvrijheid in Europa

In oktober vorig jaar was de Maltese journaliste Daphne Caruana Galizia het slachtoffer van een autobom. Galizia deed onder meer verslag over de Panama Papers, overheidscorruptie en de banden tussen de gokindustrie en de georganiseerde misdaad.Beeld AFP

Uit het nieuwe jaarrapport van Verslaggevers Zonder Grenzen blijkt dat het snel bergaf gaat met de persvrijheid in Europa. De mediafobie is extreem in voormalige Oostbloklanden, maar zet zich ook door in landen als Frankrijk en Oostenrijk, waar politici steeds meer dreigende taal tegen journalisten gebruiken.

“De traditionele Europese vrijhaven voor journalistiek is in gevaar”, schrijven de rapporteurs van Verslaggevers Zonder Grenzen. Ze verwijzen onder andere naar het feit dat de Europese Unie in amper vier maanden tijd werd opgeschrikt door twee moorden op journalisten. 

In oktober vorig jaar was de Maltese journaliste Daphne Caruana Galizia het slachtoffer van een autobom. Galizia bracht onder meer verslag uit over de Panama Papers, overheidscorruptie en de banden tussen de gokindustrie en de georganiseerde misdaad. 

Lees ook het standpunt van Koen Vidal: Wat als journalisten ‘idiote hyena’s’ worden genoemd?

Openlijke bedreigingen

In februari was er de dodelijke aanslag op de Slowaakse onderzoeksjournalist Ján Kuciak en diens vriendin Martina Kušnírováin. Kuciak deed onderzoek naar fraude met Europese landbouwsubsidies en stond op het punt onthullingen te doen over banden tussen medewerkers van voormalig premier Robert Fico en de Italiaanse maffia.

Die moorden hebben volgens Verslaggevers Zonder Grenzen te maken met een algemeen klimaat waarbij het schering en inslag is geworden voor politici om journalisten openlijk te bedreigen en belachelijk te maken. 

'De voormalige Slowaakse premier Fico omschreef journalisten als 'vuile anti-Slowaakse prostituees' en 'idiote hyena’s''
Jaarrapport Verslaggevers Zonder Grenzen

Vooral het feit dat ook staats- en regeringsleiders en andere hooggeplaatsten zich schuldig maken aan deze intimidaties veroorzaakt een vijandig klimaat. De ngo verwijst onder andere naar uitspraken van de voormalige Slowaakse premier Fico, die journalisten omschreef als “vuile anti-Slowaakse prostituees” en “idiote hyena’s”. Fico daagde journalisten ook meermaals voor de rechter.

Nog zo’n toppoliticus die de mediahaat aanwakkert, is de Tsjechische president Milos Zeman, die onlangs op een persconferentie verscheen met een namaakkalasjnikov waarop het woord 'journalisten' stond. Ook Zeman omschrijft verslaggevers als 'hyena’s', gebruikt regelmatig de term 'mest' als hij het over de media heeft en verklaarde tijdens een persconferentie met de Russische president Vladimir Poetin dat journalisten 'geliquideerd' moeten worden.`

Volgens Verslaggevers Zonder Grenzen is Poetin samen met andere autocratische leiders als de Turkse president Erdogan de grote voorganger van de oorlog tegen de media. Het feit dat Poetin en co. machtiger dan ooit zijn en ongestraft kritische journalisten kunnen muilkorven, maakt dat nogal wat Europese leiders copycatgedrag vertonen.

Nog zo’n beruchte vijand van het vrije woord is de net herkozen Hongaarse premier Viktor Orbán. Hij richt zijn pijlen vooral op de Amerikaans-Hongaarse weldoener/miljardair George Soros, die hij ervan beschuldigt de onafhankelijke media te sponsoren. Kritische journalisten omschrijft Orbán steevast als 'publieke vijand nummer 1'. Het Orbán-klimaat lijkt ook over te slaan naar Servië en Kroatië, waar journalisten beschuldigd worden van 'landverraad' en 'spionnen in buitenlandse loondienst' genoemd worden.

Europese journalisten krijgen niet alleen steeds meer af te rekenen met agressieve politici, ook de georganiseerde misdaad haalt gewelddadig uit naar de media. Vooral Bulgarije heeft een slechte reputatie: fysieke aanvallen op journalisten en doodsbedreigingen door misdaadfiguren zijn er schering en inslag. Daardoor tuimelde het land in de rangorde van Verslaggevers Zonder Grenzen van plaats 36 in 2006 naar plaats 111. Daarmee is Bulgarije het slechtst scorende EU-land. 

De onderzoekers van Verslaggevers Zonder Grenzen stellen dat “deze ziekmakende atmosfeer zich ook naar de rest van Europa aan het verspreiden is”. In Oostenrijk beschuldigde de extreemrechtse FPÖ-leider en vicekanselier Heinz-Christian Strache de publieke omroep van het verspreiden van leugens, en ook de Franse radicaal-linkse leider Jean-Luc Mélenchon krijgt kritiek omdat hij verschillende Franse journalisten van Macron-sympathie beschuldigde en er meteen aan toevoegde dat “haat jegens de media en presentatoren eerlijk en gezond is”.

Het feit dat Poetin en co. ongestraft kritische journalisten kunnen muilkorven, maakt dat nogal wat Europese leiders copycatgedrag vertonen
Jaarrapport Verslaggevers zonder Grenzen