2.500 keppeltjes tegen 'nieuwe vorm van antisemitisme' in Berlijn

Het fluwelen keppeltje met de zilveren davidster vangt wind, waait van het hoofd van de grijze man, vliegt een meter of wat door de lucht en landt dan, met een dubbele salto, voor de voeten van een meisje dat van schrik naar het keppeltje op haar eigen hoofd grijpt, gemaakt van krantenpapier – een uitknipexemplaar uit een lokale Berlijnse krant.

De man en het meisje staan woensdagavond midden in een menigte van zo’n 2.500 mensen, verzameld voor het Joodse gemeentehuis in de Berlijnse wijk Charlottenburg. De meesten dragen een keppeltje, vrouwen evengoed als mannen, want zo luidde de oproep van de organisatie van de demonstratie ‘Berlin trägt Kippa’, het Duitse woord voor keppeltje.

Bedreigd

De demonstranten betuigen solidariteit met de drie jongemannen uit Israël die vorige week in de Duitse hoofdstad vanwege hun keppeltjes werden bedreigd. Ook in Keulen, Erfurt, Potsdam en Magdeburg demonstreerden ­honderden joden en niet-joden samen tegen antisemitisme. In de multiculturele Berlijnse wijk Neukölln werd een kleine demonstratie na een kwartier opgedoekt omdat de demonstranten werden uitgescholden door islamitische buurtbewoners.

De moeder van het meisje, ook met een keppeltje van krantenpapier, raapt het fluwelen exemplaar op, zoekt en vindt in de menigte de blootshoofdse eigenaar. “U heeft een echte, mooi.” “Ik ben ook lid van de Joodse gemeente hier. Nee, nee, wij niet, wij komen hier alleen om solidair te zijn, omdat we.. we willen laten zien dat het zo niet verder moet gaan.”

Gideon Joffe, de voorzitter van de Joodse gemeente Berlijn, begint zijn toespraak positief. “Ik heb nog nooit na de Tweede Wereldoorlog zoveel mensen met een ‘Kippa’ bij elkaar gezien in Berlijn, dit is een record, congratulations!”

Maar daarna zakt zijn verhaal af naar mineur, om ermee te eindigen dat het vijf voor twaalf is, antisemitisme onder invloed van islamitische migranten weer normaal dreigt te worden. Om hen heen op het podium knikken de rabbijnen met baarden, knikken de vertegenwoordigers uit de lokale en landelijke politiek. Alleen van de AfD staat er niemand op het podium, niet uitgenodigd, hoewel ook veel AfD-politici zich solidair hebben verklaard.

Maat vol

Woensdag 25 april 2018 was de dag waarvan veel Duitsers, en vooral de 25.000 Berlijnse joden, gehoopt hadden dat ze hem nooit zouden hoeven beleven. De meeste inwoners van de stad waar tachtig jaar geleden de Holocaust werd uitgedacht, hoopten dat joden nooit meer zouden worden bedreigd en aangevallen, zeker niet in Duitsland.

“Vreselijk”, vindt Amina (50) het, wiens witte keppeltje over haar groene hoofddoek is gespeld. De tot de islam bekeerde Duitse schaamt zich voor haar antisemitische geloofsgenoten, zegt ze.

Op het podium passeren ondertussen de incidenten van de laatste manden de revue: van school gepeste kinderen, tot de Duits-Turkse rappers die vorige maand de Duitse popprijs wonnen met een rap waarin de zin voorkwam “mijn lichaam is beter gevormd uit dan dat van gevangenen is Auschwitz”. (lees meer op p. 20)

Lang wist Duitsland zich ten opzichte van het toenemende antisemitisme geen houding te geven, maar sinds een paar maanden is de maat vol. Angela Merkel sprak naar aanleiding van het zeventigjarige bestaan van de staat Israël “een nieuwe vorm van antisemitisme, meegebracht door migranten uit de Arabische wereld”.

Boetedoening

Ook de burgemeester van Berlijn, Michael Müller maakt zich daar zorgen over, zegt hij. Om daarna te refereren aan de duizenden Israeli’s die de afgelopen jaren naar Berlijn zijn verhuisd. “We zijn zo gelukkig met nieuw joods leven in de stad.” Veel Duitsers interpreteerden hun komst als teken dat zeventig jaar boetedoening zijn vruchten af begon te werpen, dat de Vergangenheitsbewältigung had gewerkt.

Hebben de Duitsers te vroeg gejuicht? Joachim (55), liever geen achternaam maar wel de notie dat hij niet joods is, is met zijn 17-jarige dochter gekomen, vindt van wel. Hun gehaakte keppeltjes zijn een souvenir uit Israël. Hij vindt de reactie te laks, te langzaam. “Waarom moest dit initiatief van de Joodse gemeente komen, waarom niet van het stadsbestuur, van de burgers van Berlijn?”

“Als ik dit allemaal hoor maak ik me wel zorgen, maar over m’n eigen leven niet echt”, zegt Vincent (17). Samen met zijn vriend Marcel (18) deelt hij cola en water uit namens de Joodse gemeente.

“Ik heb veel vrienden die moslim zijn, die komen bij ons thuis sabbat vieren en dan zien ze dat al hun vooroordelen niet kloppen, dat wij bijvoorbeeld helemaal niet zo rijk zijn.” Marcel draagt een keppeltje, Vincent niet. “Niet omdat ik bang ben maar vanwege de wind. Dat ding wordt zo vuil als hij valt.”