Steven Van Hecke (KU Leuven): ‘De EU heeft geen antwoord op Catalonië’

Sociale thema’s op de Europese agenda zetten, kan het nationalisme misschien indijken, zegt professor Europese en vergelijkende politiek Steven Van Hecke (KU Leuven). ‘Maar dan moeten ook de lidstaten mee willen.’

Denkt u niet dat veel Europeanen bedanken om geregeerd te worden door niet-verkozen politici die voorschrijven hoe ze moeten leven? (Luc Vermeulen, Berlaar)

Steven Van Hecke: De Europese Unie krijgt vaak het verwijt dat haar politici niet verkozen zijn, maar dat is niet volledig terecht. Voor de leden van de Europese Commissie geldt dat deels, hoewel ze allemaal voorgedragen zijn door democratisch verkozen regeringen. En sommige commissarissen zaten voorheen in het Europees Parlement. Ik ben trouwens voorstander van de rechtstreekse verkiezing van de Commissievoorzitter. Maar wat het Europees Parlement (EP) betreft: dat is minstens even democratisch als de parlementen uit de meeste lidstaten. Wij kunnen niet beslissen welke Fransen, Duitsers of Hongaren in het EP zitten, maar bij ons kan een Antwerpenaar evenmin beslissen welke Oost-Vlaming in het parlement zit. We kunnen toch niet verwachten dat de EU democratischer is dan de lidstaten?

Volstaat het europeanisme van politici als Macron en Verhofstadt om de valkuilen van het ultranationalisme te ontwijken? Of moet de Europese Unie sterker inzetten op sociale thema’s? (William Vananderoye, Hasselt)

Van Hecke: Dat europeanisme dwingt andere politici om kleur te bekennen en brengt een debat op gang. Maar Macron en Verhofstadt zijn geen rolmodellen voor de meeste Europeanen. Meer sociale thema’s kunnen inderdaad helpen om meer Europeanen warm te maken voor de EU. Maar het zijn net de lidstaten die dat verhinderen: zij willen niet dat Europa zich bemoeit met het sociale beleid.

Er zijn grote problemen op komst met de verschillende politieke families in de EU. Binnenkort zijn er 30 lidstaten. Wordt dat niet onwerkbaar zonder een links-rechts-opdeling? (Hendrik Bonte, Blankenberge)

Van Hecke: Al sinds de eerste zitting van het Europees Parlement in de jaren 1950 wordt met politieke families gewerkt. Dat vertaalt zich in zeven à acht fracties met een ideologische basis. In zekere zin is die links-rechtsopdeling er dus al, al is er ook een extra breuklijn tussen pro- en contra-Europese integratie. Zo heb je zowel aan extreemlinkse als aan extreemrechtse zijde een eurosceptische fractie. Een echte tweedeling zoals in deVS zou ook kunnen, maar die past minder bij de Europese cultuur.

Zou de EU niet beter een beleid voeren waarbij de steun aan Afrikaanse landen ook daadwerkelijk helpt, zodat mensen in hun eigen land en cultuur kunnen blijven? (Vera Rummens)

Van Hecke: De Europese Unie heeft al lang een traditie van ontwikkelingssamenwerking, en de laatste jaren wordt de steun aan bepaalde landen ook gebruikt om illegale immigratie tegen te gaan. Dat levert wel kritiek op: zo krijgt het dubieuze regime in Libië geld om mensen te verhinderen naar Europa te komen. Maar zolang het verschil in welvaart tussen Europa en andere delen van de wereld groot blijft, zullen mensen de gok wagen om naar hier te komen. Daarom moet Europa blijven kiezen voor een tweesporenbeleid: de landen van oorsprong versterken én de kanalen voor legale migratie openhouden. Dat laatste trouwens ook uit eigenbelang, want door de vergrijzing zal Europa straks hoogopgeleide migranten nodig hebben.

VRAAG VAN DE WEEK

Zouden we niet beter streven naar een vernieuwd Europa van regio’s? (Dolf Wieers, Leuven)

Van Hecke: Europa heeft regiovorming altijd gestimuleerd. Zo is er onder meer het Europees Comité van de Regio’s, een adviesorgaan met vertegenwoordigers van de regionale en lokale overheden. Maar wanneer regio’s verder willen gaan, en echt onafhankelijk willen worden, heeft de EU geen antwoord. Het is voor Europa ook heel moeilijk om in te breken in het interne beleid van de lidstaten. Wij zouden zelf toch nooit aanvaarden dat de EU zich zou mengen met onze staatshervorming? Waarom moet Europa dat in Spanje dan wél doen? Daarom blijkt de ‘Vlaamse weg’ – vanuit de lidstaat België zwaarder doorwegen op het Europees beleid – succesvoller dan de drastische keuzes van Catalonië en Schotland.