Waarom vrouwen altijd staan te dansen in een cirkel

Als het weekend aanbreekt en de sociale druk om je te misdragen weer om de hoek komt gluren, kan het gebeuren dat je op de dansvloer belandt. In het beste geval in dezelfde ruimte als een dj ­waarbij je je de schouders uit de kom wilt dansen, in het slechtste geval in een buurtcafé waar fanatiek meegebruld wordt op ‘Captain Jack’. Waar je ook strandt, er is één gemeenschappelijke deler: ergens op de dansvloer staat een groepje vrouwelijke feestneuzen in een kringetje te dansen.

Het is goed mogelijk dat ook jij tussen het fistpumpen door al eens om je heen keek en jezelf erop betrapte dat je – al dan niet begeleid door een duckface en een stevige twostep – met je partyvriendinnen in een cirkel stond. Deze dansformatie lijkt namelijk onherroepelijk bij ‘een avondje uit met de meiden’ te horen. Tot grote irritatie van een hoop anderen, onder wie ikzelf, die de kringetjesdans een domper van ­oerknalformaat vinden.

Op het internet wordt wild gespeculeerd over het waarom van dit dansfenomeen. Is het een heilig ritueel? Doen vrouwen het uit praktische overweging om de tassen die ze in het midden gooien te beschermen, of is het een strategische zet om als een vleesgeworden muur jagende mannen buiten te houden? Of, zo suggereren vooral vrouwen online, zijn vrouwen die in een kringetje ­dansen gewoon heel slechte dansers?

Mysterie

Om het mysterie van de cirkeldans te doorprikken, bel ik met Alain Van Hiel, professor sociale psychologie aan de UGent, en met Chia Longman, professor van de vakgroep talen en culturen aan de UGent die onlangs een studie deed naar vrouwencirkels in Vlaanderen. Ik praat ook met Hélène Neveu, doctor in de antropologie, gespecialiseerd in danscirkels in Senegal.  

“De cirkelvorm is een structuur die heel vaak voorkomt als mensen samen zijn”, begint Longman. “Niet alleen tijdens het dansen. Als je teruggaat in de geschiedenis, zaten de bestuursvormen van kleine gemeenschappen al in een cirkel. Ook beperkt het zich niet tot de westerse cultuur: het is een universeel verschijnsel en ­misschien wel een van de oudste opstellingsvormen.”

De mens is inderdaad nogal een kringetjesdier. Of er nu een familiefeest is bij nonkel Dirk of er op school serieuze dingen besproken moeten worden zoals seksuele diversiteit of wie de klasbeer heeft onthoofd: overal manifesteert zich Het Kringetje. Longman legt uit: “De cirkel is zo prominent aanwezig omdat het een efficiënte manier van delen en communiceren is. Het is een spontane vorm die hiërarchie doorbreekt. Iedereen staat op gelijke voet en dat bevordert de groepscohesie en -interactie.’

Dat de kring een egalitaire vorm is, is niks nieuws. Maar dat vooral vrouwen er behoefte aan lijken te hebben, viel Longman op toen ze op het fenomeen Women’s Circle stootte: vaak maandelijkse bijeenkomsten waarbij vrouwen samenkomen om zich – je raadt het, in cirkelvormige opstelling – te verdiepen in het vrouw-zijn. “De gendertheorie hierachter is dat vrouwen door samen te komen in de veilige, niet-hiërarchische omgeving van de cirkel het gevoel krijgen dat ze er niet alleen voor staan. Een vrouwen­cirkel creëert verbondenheid. En het doel ervan hoeft niet het afstoten van mannen te zijn. Wellicht zoeken vrouwen het contact met elkaar op omdat er in de hedendaagse maatschappij weinig ruimtes zijn waar ze homosociaal gedrag kunnen vertonen.”

Hoe zich dat relateert aan het uitgaans­leven, kan Longman niet vertellen. Alain Van Hiel heeft wel een idee. “Een vriendengroep die een kring vormt op de dansvloer, bakent haar territorium af. Dat is erg menselijk gedrag. Je vertelt anderen in de uitgaans­gelegenheid: hier komt niemand tussen, dit is onze plek.”

Dat zou kunnen verklaren waarom zoveel mannen het gevoel hebben dat ze een kringetje dansende meisjes niet kunnen penetreren. “De cirkel zorgt voor saamhorigheid, maar om dat gevoel te kunnen bekomen, moét de mens diegenen die geen deel uitmaken van de groep uitsluiten”, bevestigt Neveu. Net als Longman benadrukt ze dat de cirkelformatie niet bewust gemikt is op het uitsluiten van flirtende mannen of, afhankelijk van de seksuele voorkeur, vrouwen. “Dan veronderstel je dat iedereen die uitgaat, bezig is met seksualiteit. Dat is slechts een van de contexten. Een andere is je creatief uiten op de dansvloer, nog een andere is gewoon ­plezier maken. Ik zou zelfs durven te zeggen: dansen met je vrienden is de ultieme manier om samen plezier te hebben en dichter bij elkaar te komen, en is van een heel ander niveau dan verbale activiteiten.”

Dat meiden die liever schouder aan schouder staan te heupswingen eigenlijk stiekem gewoon niet kunnen dansen, is ­volgens Neveu totale onzin. “De cirkelvorm hoeft niks te maken hebben met de dansskills van de mensen in de cirkel.” Wel is zo’n ­cirkelachtige omgeving ideaal om ­ondraaglijk ongemak weg te moffelen, ­bijvoorbeeld aan het begin van de avond als je nog geen overdadige hoeveelheid pintjes soldaat hebt gemaakt en R. Kelly’s ‘Ignition’ al door de ­speakers knalt.

Van Hiel: “Op de dansvloer kun je je ­onveilig voelen. Als niemand nog aan het dansen is bijvoorbeeld, of er ineens een nummer speelt waarvan je denkt dat je er niet zo goed op kunt bewegen. De groep beschermt je tegen de stress die dat met zich meebrengt. Het kringetje, jouw cirkelvormige territorium, vormt een veilige haven. Daarin ben je ­psychologisch sterker dan in je eentje.”

Schaamte

Rest de hamvraag: waarom wordt deze veilige cirkelachtige omgeving, waarin we ons zo verbonden kunnen voelen met elkaar, zo gehaat? Waarom zak ik, en ik houd van dansen, bijna door de grond van schaamte wanneer ik erin sta, terwijl mijn vriendinnen stuk voor stuk fantastische ­mensen zijn met wie ik in elke andere context met een tegen euforie aanhinkend soort trots naast loop?

De kille werkelijkheid komt uit Van Hiels mond: ik ben vrijgezel, maar zou dat liever niet willen zijn. “In uitgaansgelegenheden vinden mensen vaak een partner”, vertelt hij. “Een kringetje is zeer disfunctioneel voor wie daarnaar op zoek is. Het kan ook zijn dat je je vriendinnen beu bent of gewoon zin hebt om andere mensen te ontmoeten.” Het laatste wat je op zo’n moment volgens Van Hiel moet doen, is de cirkelformatie proberen te ontregelen door er bijvoorbeeld middenin te springen en even te twerken (ik), of door een van je vriendinnen de kring in te duwen en haar aan te zetten tot twerken (ook ik).

“De cirkel heeft te maken met respect en loyaliteit. Als je die structuur opzettelijk breekt, maak je duidelijk dat dit niet je favoriete plek is. Je toont omstanders dat je groep ook open is voor anderen, maar tegelijkertijd scheur je de comfortzone waarin je cirkelgenoten zich op dat moment bevinden aan flarden. Dat is niet fijn voor hen en ze zullen je er niet bepaald leuker door vinden.” Wie een beetje van haar vriendinnen houdt en wil dat zij ook van jou blijven houden, kan het kringetje dus maar beter snel accepteren.