Zijn vluchtelingen echt de oorzaak van de stijging van armoede bij jonge kinderen?

Kind & Gezin brengt eind juni de publicatie 'Het Kind in Vlaanderen' uit. Daaruit werden gisteren al de cijfers over kansarmoede bij kinderen tussen 0 en 3 jaar vrijgegeven. En wat blijkt? In 2016 bedroeg het aandeel jonge kinderen dat opgroeit in kansarmoede 12,8 procent. In 2017 is dat cijfer gestegen naar 13,8 procent.

Voor kinderen met een moeder met een niet-Belgische nationaliteit ligt de kans op armoede een pak hoger dan voor kinderen met een Belgische moeder: 33,5 procent versus 6,1 procent. 

Bij de interpretatie van die cijfers over de armoede van kinderen met een niet-Belgische moeder. Bij Kind & Gezin is die heel bondig. Dat "verbaast an sich niet", schrijft het agentschap, "omdat we [in eerdere hoofdstukken van de studie, red.] vaststelden dat de inkomens- en arbeidssituatie bij kinderen van vreemde herkomst minder gunstig is."

Maar Liesbeth Homans gaf gisteren in een persbericht een extra interpretatie mee: "We stellen vast dat vele moeders van deze kinderen vluchtelingen zijn uit bijvoorbeeld Syrië en Afghanistan. Sinds 2014 is het aandeel van hun kinderen binnen alle kinderen in kansarmoede gestegen met bijna 38%."

Maar die link met vluchtelingen heeft Kind & Gezin in deze publicatie niet gelegd. Dat was armoede-onderzoeker Wim Van Lancker (KU Leuven) opgevallen en die bond de kat de bel aan. Groen mengde zich vervolgens in de heisa en een politiek relletje was geboren.

Aanvankelijk verwees Homans naar een 'extra' rapport dat nog niet online zou staan, waaruit die link met de vluchtelingencrisis wel zou blijken. Kind & Gezin liet daarop weten dat er geen extra rapport was. Het agentschap zette daarop wel een knipsel van het nog te publiceren document 'Het Kind in Vlaanderen' online, waarin de bewuste kansarmoedecijfers besproken worden. 

Verwijzingen naar de vluchtelingencrisis staan daar niet in. Wat we weten is dat 13,7 procent van de kinderen in kansarmoede een moeder heeft die bij haar geboorte een nationaliteit had van een Maghrebland (Marokko, Algerije, Tunesië, Libië of Mauretanië). Bij 13,9 procent van die kinderen is de moeder afkomstig uit Azië, Noord-Amerika en andere landen. 

En toch baseert Homans zich op informatie van Kind & Gezin, klonk het vervolgens. Meer bepaald op een persbericht over de kansarmoedecijfers van 2016. Daarin verwoordde het agentschap het zo: "We zien tot slot ook het effect van ingeweken kinderen geboren in de jaren 2014 en 2015. We stellen vast dat vele moeders van deze kinderen afkomstig zijn uit landen in Azië (waaronder Syrie, Afghanistan). In die gezinnen ligt kansarmoede veel hoger, wat ook logisch is wanneer het over vluchtelingen gaat."

Volgens het kabinet van Homans legde Kind & Gezin vorig jaar dus zelf de link met het effect van de vluchtelingencrisis. Hallo Leen Du Bois van Kind & Gezin? "Wel, we hadden die zin ook dit jaar in de toelichting kunnen zetten", zegt ze. "Want het kán wel één van de verklaringen zijn voor de kansarmoede van moeders uit die landen. Maar daarmee hebben we niet gezegd dat alle niet-Belgische moeders in kansarmoede per definitie vluchtelingen zijn. We tonen dit jaar ook dat de armoede bij beide groepen, de Belgische en niet-Belgische moeders stijgt."

Wat is het nu? Stuwt de vluchtelingenproblematiek de kansarmoede bij jonge kinderen in Vlaanderen of niet? Wim Van Lancker, armoede-onderzoeker aan de KU Leuven, was alvast zeer ontevreden over de communicatie van Homans. "Dat de kans op armoede groter is bij kinderen van moeders met niet-Belgische origine is ook niet nieuw", zegt hij aan De Standaard. "Het probleem nu framen als een vluchtelingenprobleem is problematisch."

Hij wordt bijgetreden door Peter Raeymaeckers, docent aan de Master Sociaal Werk van de Universiteit Antwerpen. "We weten gewoon niet of deze cijfers een gevolg zijn van de vluchtelingencrisis. Eerlijk gezegd: ik durf dat te betwijfelen. Ik volg daarin Wim Van Lancker."

Raeymaeckers vindt vooral "dat 'de vluchtelingen' geen excuus mogen zijn om er niks aan te doen". "Daarvoor is armoede te complex. We spreken hier over gezinnen met jonge kinderen, dus eigenlijk over gezinsarmoede. Vaak is minstens 1 van de ouders werkloos, heel vaak gaat het om éénoudergezinnen en vaak zijn de ouders laaggeschoold. Om de problematiek van die kwetsbare groepen aan te pakken heb je een beleid nodig op verschillende niveaus, met een focus op arbeid, onderwijs en natuurlijk ook een strategie op het lokale niveau. Er zijn waardevolle initiatieven genomen, maar er is duidelijk nog veel werk aan de winkel." 

"Ik heb geen problemen met maatregelen als 1-euromaaltijden, maar structureel gaan die niks oplossen", stelt Raeymaeckers. "We hebben een minister van Armoedebestrijding nodig die andere ministers achter de veren zit."

Raeymaeckers ziet twee belangrijke beleidsmaatregelen die dringend moeten worden genomen om armoede tegen te gaan. "We moeten het leefloon tot boven de armoederisicogrens doen stijgen. Daar is al veel over gesproken, maar het komt er maar niet door. Daarnaast moeten we onderbescherming tegengaan. Mensen met een leefloon hebben namelijk een aantal voordelen en rechten, maar daar worden er nog veel te weinig van gerealiseerd. Bij voorkeur zouden we die rechten zelfs automatisch moeten toekennen. De overheid heeft de plicht om dat proactief te doen, zeker bij deze kwetsbare doelgroep."

VIDEO: Had minister Homans beter kunnen doen in haar strijd tegen de kinderarmoede in Vlaanderen? En is er nog een kans dat ze de cijfers gehalveerd krijgt? "De afspraak" vroeg het aan Noël Slangen (Kinderarmoedefonds) en armoede-expert van de KU Leuven Wim Van Lancker. Bekijk hieronder het volledige gesprek.