Verpleger of verpleegster: het zijn stuk voor stuk verpleegsterren

Het zijn opgetogen weken. Presentatoren en presentatrices openen het journaal met gekir en gegiechel omwille van Rode Duivels. Schaapachtig schakelen ze naar Sotsji voor updates over de lengte van de nationale veters of de haarkleur van onze kortste spits. De plasticsoep en de onderwijshervorming moeten wachten; de Zuidpool smelt maar het Russische gras mag best enkele millimeters korter.

Taalkundig is er een prangender probleem: een voetballer kan een voetbalster zijn terwijl een voetbalster vreemd genoeg geen voetbalster kan zijn. Ook zonder geslachtsveranderingen klopt het voorgaande als een bus, alleen moet ons interne oor de juiste accenten plaatsen. In de meervoudsvorm is het overzichtelijker: voetballers, voetbalsters en voetbalsterren – drie duidelijk onderscheiden dingen. Zowel in Duitsland als Nederland worden genderextensies (ik vind werkelijk geen mooier woord) echter druk in vraag gesteld. In Nederlandse kwaliteitskranten geldt al enige tijd de regel dat alles vermannelijkt, wat vaak het lezen bemoeilijkt voor wie naam noch faam van de besprokene kent. Iedereen is filosoof, regisseur, klusser of lasser: beroepen zijn zogezegd non-binair maar klinken jongensachtig. Alsof vrouwen die hun mannetje staan ook met de testosteronversie van hun job bejegend willen worden.

In Duitsland is er geen consensus. De discussie woedt fel omtrent de invoering van genderneutrale terminologie, vooral omdat er allerlei symbolen en binnenhoofdletters gebruikt zullen moeten worden. De geneutraliseerde Duitse student bijvoorbeeld neigt naar een rebus: ‘Student*innen / Student_innen / StudentInnen / Studentx’ zijn mogelijke nieuwe schrijfwijzen. De ophef is niet gering. Een verkrachting van de taal, roepen tegenstanders. Een rechtzetting van eenzijdig, masculien taalgebruik, claxonneren de anderen. Betreurenswaardig is dat de taal in dit soort discussies als arena voor mannen- of vrouwenhaat gebruikt wordt. Daarom ook dat mannen- of vrouwenliefhebbers (en alle mogelijke tussenvormen) zich dringend moeten laten horen. Onze taal is een bindmiddel dat van nature halfslachtig is en dus bijwijlen vraagt om korte tenen – een verbale maïzena die, mits kleine correcties en goede wil, zeer geschikt blijft voor hoffelijke gebruik.

De geladen sfeer in Nederland en Duitsland geeft te denken: worden vrouwen en transgenders werkelijk beledigd of gemarginaliseerd door vast te houden aan historisch gegroeide nomenclatuur? Vroeger waren bakkers, metselaars en de meeste dokters en advocaten allen mannen. De redenen zijn natuurlijk laakbaar – vrouwen werden niet geacht te studeren of ze beheerden de kroost – maar is een taalschrobbeurt daarom gewenst? Leraars en leraressen, advocaten en advocates, fruitboeren en -boerinnen zijn best verdedigbaar. Je leest, en ziet een gezicht (man of vrouw) opdoemen: de tekst evoceert en verheldert. Moeilijker zijn heftruckchauffeuses en dokteressen. Termen die wrikken in het oor en met ‘bestuurders’ en ‘artsen’. Zelfs de uitgelaten nieuwslezers en -lezeressen werden door het vertrouwenwekkende ‘ankers’ mooi herverpakt.

Een gematigd standpunt hieromtrent valt nauwelijks in te nemen, want elk woord, hoe bedeesd ook, heeft zijn schutkring. De waarheid ligt waarschijnlijk ergens tussen puritanisme (met zijn onmogelijke schrift*_Beelden) een onverschilligheid in. Laat ons evenwel twee zaken duidelijk afspreken: Smurfin blijft Smurfin en van verplegers of verpleegsters maken we vanaf heden verpleegsterren, verborgen helden met liefdevolle maar onderbetaalde handen. In plaats van naar de eigen navel, kijken we binnenkort beter af en toe omhoog: sterren-kunde wordt zonder twijfel de neutraaltaal van de toekomst.