Direct naar artikelinhoud
Musea

3D-reconstructie van gezicht Caesar: "Net iemand die je kunt tegenkomen bij de supermarkt"

De reconstructie van Julius Caesar in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.Beeld ANP

Een nieuwe 3D-reconstructie van het hoofd van Julius Caesar laat een opmerkelijk gewone man zien. Het beeld is gebaseerd op recent onderzoek, maar laat nog veel te raden over.

Zijn wangen zijn ingevallen en er lopen diepe lijnen door zijn huid. Ondanks zijn frons staan zijn ogen vrij zacht en is zijn mond aan de weke kant. In verhouding tot zijn smalle gezicht is zijn kale schedel opvallend groot, en er zit een vreemde bobbel op.

Deze nieuwe voorstelling van Julius Caesar is even wennen. Het is een 3D-reconstructie, gisteren gepresenteerd in het Rijksmuseum van Oudheden in het Nederlandse Leiden. De alledaagse verschijning, ogenschijnlijk van vlees en bloed, ziet er een stuk meer benaderbaar uit dan de strenge militair op afbeeldingen uit de Oudheid of de hoekige houwdegen uit Asterix en Obelix. Het past in een trend van musea die (pre)historische personen tot leven brengen door middel van reconstructies op basis van opgegraven schedels. Alleen heeft de reconstructie in Leiden nu eens geen schedel, maar antieke bustes als uitgangspunt. Caesars schedel is namelijk verloren gegaan.

3D-reconstructie van gezicht Caesar: "Net iemand die je kunt tegenkomen bij de supermarkt"
Beeld ANP
3D-reconstructie van gezicht Caesar: "Net iemand die je kunt tegenkomen bij de supermarkt"
Beeld ANP

Zo, mager en met wijkende haarlijn, kan Caesar er hebben uitgezien kort voordat hij in 44 voor Christus werd vermoord. Kán, benadrukken de archeologen die verantwoordelijk zijn voor de reconstructie, Tom Buijtendorp en Maja d’Hollosy. Ze baseerden hun beeld onder meer op een buste in het archeologisch museum in Turijn. Die is volgens Buijtendorp een grove kopie van een behoorlijk getrouw, verdwenen beeld. "Op de buste uit Turijn zit aan de rechterkant van de schedel een bult", legt hij uit. "Zo’n bult is een typisch overblijfsel van een zware bevalling, liet kinderchirurg Van Lindert van het Radboud UMC me zien. Een beeldhouwer zou zoiets niet verzinnen, dus dat pleit voor de waarheidsgetrouwheid van het origineel."

Symboliek

Op gezag van Buijtendorp gebruikte d’Hollosy, specialist in gezichtsreconstructies, de Turijnse buste als een van haar informatiebronnen. Een scan van een buste uit het Rijksmuseum van Oudheden diende als basis. Daarvan werden een paar millimeter ‘afgepeld’ en vervolgens bracht ze met de hand weer lagen ‛huid’ aan.

"Daarbij komt altijd enige interpretatie kijken", legt d’Hollosy uit. "De ruimte voor de ogen was op de buste uit Leiden bijvoorbeeld belachelijk groot. Die heb ik teruggebracht naar een normale omvang. En de neus van de Turijnse buste was vreemd smal. Die is nu net zo breed gemaakt als de resten van de neus op het beeld uit Leiden."

Symboliek
Beeld ANP

Dat zo’n interpretatieslag nodig is, beaamt promovendus Sam Heijnen, die aan de Radboud Universiteit in Leiden onderzoek doet naar keizersportretten: "Tijdens Caesars leven was het in om heel echt lijkende beelden te maken, inclusief rimpels. Maar dat maakte ze nog niet waarheidsgetrouw. Ook die beelden zaten vol symboliek." 

Oudheidkundige Saskia Stevens van de Universiteit Utrecht licht toe: "Mannen als Caesar wilden uitstralen dat ze zich altijd vol hadden ingezet voor de Romeinse zaak. Daarom lieten ze zich graag taai en rimpelig afbeelden: dat paste bij het ideaal van een toegewijde, sobere militair. Hoe goed zo’n beeld de persoon weergaf, weten we daardoor niet."

Symboliek
Beeld ANP

Buijtendorp erkent die onzekerheden: "Deze reconstructie daagt vooral het heersende beeld van Caesar uit. Hij is getrouwer dan de bekende symmetrische Caesarbeelden met hun volle kapsel. Maar het beeld is evenmin de absolute waarheid."

Stevens is, met alle slagen om de arm, enthousiast over het resultaat: "Voor een algemeen publiek vind ik dit heel aantrekkelijk. In plaats van die strenge witte beelden zie je ineens een mens; iemand die je zou kunnen tegenkomen in de supermarkt."

De 3D-reconstructie van Caesar is tot eind augustus te zien in de entreehal van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.

Tom Buijtendorp onderzocht Caesars uiterlijk voor zijn nieuwe boek Caesar in de Lage Landen, Omniboek, 384 pagina's, € 25,-