Erdogan die verliest, zou het toch kunnen?
Wie de verkiezingskoorts peilt in Istanbul, kan niet anders denken dan: dit is het feest van de democratie. Want ondanks Erdogans bijwijlen autocratische beleid, maakt de oppositie wel degelijk kans morgen. Of dat denkt ze toch.
Alle partijen die morgen deelnemen aan de Turkse verkiezingen staan op het plein voor de drukke pontterminal Kadiköy in Istanbul vreedzaam naast elkaar hun boodschap uit te venten. De meisjes in zwarte hidjab van de Saadetpartij net zo goed als de keurige burgerdames van de seculiere CHP. Mannenbroeders van de regerende AKP houden welwillend stil bij de vrolijke Koerdische linedance, met ratelende keelklanken uitgevoerd door vrouwelijke aanhangers van de pro-Koerdische HDP.
Lees ook: Intimidatie of manipulatie is nooit ver weg, maar Turkije is Rusland (nog) niet
Dit is geen door het AKP-bewind georganiseerde schijnvertoning, wat in Turkije plaatsvindt is een serieuze stembusgang voor het parlement zowel als het presidentschap, met ongewisse uitkomst. “Wij gaan winnen!”, claimen alle oppositiepartijen. De peilingen sluiten het niet uit. Er is een serieuze kans dat de AKP geen meerderheid in het parlement verovert, en zelfs dat Erdogan het presidentschap verliest is niet uitgesloten.
De maatschappelijke verhoudingen in het amper van de mislukte coup bekomen Turkije zouden drastisch veranderen en het zou Turkijes positie in het internationale krachtenveld herschikken. Het zou het beeld verbrijzelen van Erdogan als ‘dictator’, in één adem genoemd met alleenheersers als Vladimir Poetin. Als de Russische president met 77 procent herkozen wil worden, gebeurt dat. In Turkije werkt het zo niet.
Openbaring
Misschien heet de aanstaande president wel Muharram Ince (54). De kandidaat van de CHP, de grootste oppositiepartij, heeft de beste kaarten tegen Erdogan, mocht het op 8 juli tot een tweede ronde komen in de presidentsverkiezingen. Ince is de grote openbaring. Hij is een begenadigd spreker – gevat, grappig en voor CHP-begrippen uitermate volks en religieus. Erdogans gedroomde uitdager, die als het erop aankomt al wat tegen de AKP is achter zich verenigd weet.
Ondanks alles is Turkije ook het land van de noodtoestand. Het land van volle gevangenissen en een gemuilkorfde pers. Het land waar de zittende president in de campagne buitensporig veel tv-zendtijd krijgt.
Lees verder onder de foto.
Het elan van de oppositie heeft daarom een keerzijde. Mochten Erdogan en zijn AKP winnen – en die kans is wel degelijk levensgroot – dan kunnen de verliezers moeilijk de verkiezingen als doorgestoken kaart afdoen en zullen zij de versterking van het Erdogan-regime moeten accepteren als de uitkomst van het democratisch proces.
In een slimme analyse speelt columnist Hilal Kaplan daar al op in, in de AKP-gezinde krant Daily Sabah. “Buitenlandse media zinspelen op de val van Erdogan”, schrijft ze. “Dat toont twee dingen aan. Ten eerste dat Turkije een dynamische oppositie heeft die vrijelijk campagne kan voeren. Ten tweede dat Erdogan een leider is die kan worden afgezet door middel van verkiezingen – wat betekent dat Turkije geen dictatuur is.”
Op een briefing voor de internationale pers op het AKP-hoofdkantoor in Istanbul is zo’n val volstrekt niet aan de orde. “Ik verwacht een overwinning in de eerste ronde”, zegt vicevoorzitter Ravza Kavakçi. “Dat de populariteit van Erdogan terugloopt, daar merken wij niets van.”
‘De oppositie heeft niets positiefs te bieden. Die heeft maar één ding gemeen: ze zijn anti-Erdogan’
Het is niet per se grootspraak. De president blijft na zestien jaar AKP-bewind uitermate geliefd bij ruim 40 procent van het electoraat. Dat is niet zonder reden. Tijdens zijn bewind voegde Turkije zich in de top 20 van grootste economieën. Hij investeerde volop in gezondheidszorg, openbaar vervoer en stedelijke infrastructuur.
Succes en ambitie van de AKP worden zichtbaar in een kloek verkiezingsmanifest van 350 pagina’s: The AK Party can do it. Versterking van de vrijemarkteconomie en het openbaar bestuur, daar gaat het over. Voor de goede orde: het woord ‘islam’ komt in het hele manifest niet voor.
Wat opvalt, is de trotse opsomming van alle grote projecten die op stapel staan: snelwegen, tunnels, musea, metro’s, energiecentrales. Dit is Erdogan op zijn best: de Macher, die dingen voor elkaar krijgt. Het summum is zijn plan voor het Istanbul Kanaal, dat de Zwarte Zee gaat verbinden met de Zee van Marmara.
“Dat is Erdogans fort: hij kan na zestien jaar wijzen op tastbare resultaten”, zegt Mehmet Çelik, politiek verslaggever van Daily Sabah. “De oppositie heeft niets positiefs te bieden. Die heeft maar één ding gemeen: ze zijn anti-Erdogan.”
Cohabitation
Volgens critici heeft Erdogans dadendrang ook een keerzijde. Projecten als het Istanbul Kanaal kosten miljarden en zoals altijd zijn het Erdogans vriendjes in de bouwwereld die profiteren. Het veroorzaakt onrust in het AKP-electoraat.
“In een tweede ronde van de presidentsverkiezingen kan zich dat tegen hem keren”, zegt Sinan Ülgen, hoofd van de denktank Edam. “Als de AKP in het parlement de meerderheid verliest en Erdogan blijft in de eerste ronde onder de 50 procent, is hij niet langer de vanzelfsprekende winnaar. Kiezers gedragen zich daarnaar.”
De AKP is nerveus, zegt Ülgen. Donderdag opperde Erdogan zelfs de mogelijke noodzaak van een regeringscoalitie. Dat woord nam hij zestien jaar lang niet in de mond. Zo’n ‘cohabitation’ is voor de Turken onbekend terrein. Hoe de AKP dat gaat oplossen? Vicevoorzitter Kavakçi: “Daar hebben we nog helemaal niet over nagedacht.”
Turkse jongeren leggen uit dat er echt iets te kiezen valt
Zeyneb Varol (23) Econoom en journalist
"Ik kies voor de AKP vanwege mijn rechten. Mijn moeder werd van de universiteit geschopt omdat ze een hoofddoek droeg. Mijn zussen moesten naar Maleisië om te kunnen studeren. In mijn omgeving zag ik allemaal slimme meiden die hun toekomst geblokkeerd zagen door het hoofddoekverbod. Toen ik 14 was, werd het verbod op de universiteiten opgeheven. Dankzij de AKP kan ik studeren. Een kwestie van mensenrechten. We werden behandeld als tweederangsburgers. De oude elite keek op ons neer. Die mentaliteit is veranderd, dankzij de AKP. We zijn nog steeds bang dat de oude elite terugkeert, maar ik vertrouw erop dat de AKP mijn rechten beschermt."
Hiseyin Denizcoskun (22) Student rechten
"Ik voer campagne voor CHP, want ik ben bezorgd om de toekomst. Het onderwijs wordt steeds duurder en slechter, ziek word ik ervan. Ik kan dit gesprek niet eens in het Engels voeren! Dat is de schuld van de regering. Neem de examens, die zijn uitgesteld omdat Erdogan de verkiezingen wilde vervroegen. Met de studenten is geen rekening gehouden. De AKP probeert ook de islam aan de mensen op te leggen. Voor mij is nepotisme hun verborgen agenda. Overheidsopdrachten worden aan politieke vriendjes gegund. We consumeren meer dan we produceren. Dat betere leven waar de AKP zo mee uitpakt, ik zie het niet. Van vooruitgang heb ik niets gemerkt."
Hilal Tuncer Kayan (27) Milieu-ingenieur
"De Goede Partij (IYI) is niet een partij met één ideologie. Mensen die voorheen partijloos waren zoals ik, hebben bij de IYI onderdak gevonden. Centrumrechts, centrumlinks? Ik wil geen etiketten plakken. We staan open voor iedereen. Ook vrouwen met een hoofddoek, de AKP heeft niet het alleenrecht op godsdienst. De jeugd en vrouwen staan bij ons op de eerste plaats. Dit land is te lang door mannen geregeerd. Ik geloof in positieve actie. Onder de AKP-regering is het geweld tegen vrouwen toegenomen. Wat zo slecht is aan deze regering? Daar kan ik de hele dag over praten. De rechtsstaat moet worden hersteld."
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
