Hoe de F-35 ook in andere landen ophef veroorzaakt

België is er nog niet uit: moeten we onze oude F-16's vervangen door de Amerikaanse F-35, of de Brits-Duitse Eurofighter? Geven we de Franse Rafale nog een kans? Of geven we onze F-16's nog een oplapbeurt zodat ze langer meekunnen? Waar de vervanging van de F-16 in ons land nog voor een conflict heeft gezorgd tussen premier Michel en defensieminister Vandeput, veroorzaakt de F-35 ook in andere landen problemen. 

Duitsland weet geen raad met atoombommen 

Net als ons land heeft Duitsland op een luchtmachtbasis Amerikaanse kernbommen liggen. En die wapens maken de vervanging van de Tornado-vliegtuigen, die ze in een ultiem rampenscenario moeten afgooien, nu een pak ingewikkelder. 

De Duitsers gaven eerder de voorkeur aan de Amerikaanse F-35 om de Tornado's op te volgen, maar nu blijkt dat het Duitse ministerie van Defensie toch eerder de Eurofighter zou verkiezen. Dat lijkt veel, zo niet alles, te maken te hebben met de relatie tussen Trump en de Duitse kanselier Merkel die behoorlijk is verzuurd. Merkel heeft ook al meermaals verklaard dat "de Amerikanen Duitsland niet zomaar gaan beschermen". En dat Europa haar lot in "eigen handen" moet nemen. 

Lees ook

Het F-16-dossier: waarom Vandeput nu uit zijn kot komt

Alleen is de Eurofighter niet gemaakt om Amerikaanse kernwapens te vervoeren. "En gaan de Amerikanen nooit toelaten dat niet-Amerikaanse vliegtuigen hun kernwapens gaan gebruiken", zegt hoogleraar Herman Matthijs (UGent, VUB), die het F-35-dossier volgt.  Hij ziet Duitsland meer naar Frankrijk opschuiven, omdat de twee staatshoofden werk willen maken van een Europees leger. Al is dat natuurlijk nog veraf. 

Groot-Brittanië gaat in het rood 

De Britten willen zich met een ambitieus defensieprogramma weer meer gaan profileren op het wereldvlak en hebben net twee vliegdekschepen in de vaart genomen. Die vliegdekschepen moeten ook vol komen te staan met de F-35's. Zo kopen de Britten in totaal 48 F-35's aan, die samen meer dan 10 miljard euro kosten. Een prijs die in het VK al heel wat ophef heeft veroorzaakt. 

Dat de Britten zoveel F-35's in huis halen, heeft natuurlijk te maken met de "special relationship" die zij hebben met de Amerikanen, zegt professor Sven Biscop (Egmont Institute). Amerikanen en Britten zien elkaar als de belangrijkste bondgenoten. Maar voor die relatie - en om weer een rol te spelen als wereldmacht - lijken de Britten een behoorlijke prijs te willen betalen. 

Omdat de Britten ook onder meer nieuwe onderzeeërs en fregatten hebben aangeschaft, schat het auditbureau van de overheid dat het Britse leger binnen tien jaar bijna 24 miljard euro boven budget gaat. "De vrees bestaat onder Britse defensiespecialisten bovendien ook dat het VK door de economische impact van de brexit zijn defensie-uitgaven niet zal kunnen volhouden", zegt Biscop.

Turkije kan geheime technologie prijsgeven aan de Russen

Terwijl de Amerikanen hun F-35's maar wat graag aan de meeste NAVO-landen willen slijten, gaat het Amerikaanse Congres de levering van het hypermoderne jachtvliegtuig aan Turkije tegenhouden. Terwijl de Turken zelf aan de ontwikkeling van het toestel hebben meegewerkt. 

De reden daarvoor is dat president Erdogan, die nauwe banden met de Russische president Poetin heeft aangeknoopt, ook beslist heeft om Russische S-400 raketten te kopen. Die S-400's zijn ontwikkeld om westerse toestellen uit de lucht te halen, maar zouden momenteel nog geen verhaal hebben tegen de F-35. Toch vrezen Amerikaanse Congresleden nu dat Turkije na de levering de geheime technologie van het vliegtuig zou prijsgeven aan Poetin. 

Dat zou de Amerikanen, die meer dan 400 miljard dollard hebben betaald voor de ontwikkeling van de F-35 (het duurste militaire project ooit in de VS) nogal zuur opbreken. 

In Nederland lijkt het allemaal prima

Onze bovenburen zijn momenteel volop bezig met de vervanging van hun F-16's door F-35's. De eerste Joint Strike Fighter is twee jaar geleden al in Nederland geland. Samen met Denemarken, Noorwegen, het VK en Italië, behoort Nederland tot de Europese landen die van in het begin volop voor de F-35 zijn gegaan. Italië en Nederland hebben van de Amerikanen ook al mooie contracten gekregen, in ruil voor hun samenwerking. Zo heeft Italië een fabriek om F-35's te assembleren en hopen de Nederlanders om 9 miljard euro op te halen, omdat ze meewerken aan het onderhoud van het vliegtuig. 

Maar ook al lijkt dat in theorie een mooi verhaal, in de praktijk is het toch al anders gelopen. "Veel technologische know-how van de F-35 is voor de Nederlanders of de Italianen niet toegankelijk", zegt Biscop. "In de Italiaanse fabriek waar de F-35's voor een deel gebouwd worden, zijn er zones waar geen Italianen binnen mogen. In Nederland hoor je toch ook dat de kostprijs enorm is opgelopen en de economische return ook weer niet zo groot is. Of het een goed idee is geweest om mee te stappen in de F-35 weten ze daar eigenlijk niet."