Iedereen politicus: cirQ organiseert Batacratie tijdens Gentse Feesten
Van het organiseren van kitschfeesten over een interimbureau voor vluchtelingen tot een uppercut voor de democratie: het Gentse collectief cirQ heeft in zijn twintigjarige bestaan al wat bokkensprongen gemaakt. Zonder voorbedachten rade, want daar hebben Xavier Cloet en David Miroir een hekel aan. Hun verzet ademt de vrijheid van de onvoorziene grap.
Nog geen idee op wie je bij de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober gaat stemmen? Probeer dan eens jezelf. In Gent komt er één lijst op die letterlijk doet wat anderen alleen maar beloven: de burgers rechtstreeks de macht geven over de politieke besluitvorming. Onder het motto 'Iedereen politicus' neemt cirQ zich voor om een aantal stromannen in de gemeenteraad brengen, die zullen stemmen zoals de digitale achterban dat wenst. De particratie ondergeschoffeld door de social media? Directe democratie in zijn meest onverholen én meest gevaarlijke vorm.
Xavier Cloet en David Miroir grijnzen, maar zwijgen: op dat soort analyses ga je hen niet betrappen. De voormannen van cirQ houden er niet van om hun spelletjes uit te leggen, omdat ze spel moeten blijven. Enkel wie zin heeft om dieper te graven, zal merken dat er in de partyconcepten die cirQ sinds 1999 op de Gentse Feesten loslaat een evolutie zit richting steeds grimmiger wordende maatschappijkritiek. Neem nu het autoritaire Batakamp (2010), waarbij de bezoeker werd gedwongen witte kousen aan te trekken. Of Datakamp vorig jaar, waarbij de Gentse Feesten-gangers gedachteloos hun privacy te grabbel gooiden.
Tussen grap en ernst
Niet dat cirQ zijn bezoekers daarop attent maakt: het festivalterrein blijft in de eerste plaats een gezellige plek vol heerlijk onnozele acts en lekkere picon. Miroir: “We zeggen nooit wat de mensen moeten denken of doen. Als ze ons concept leuk vinden, is dat prima. Als het iets in hen wakker maakt, is het nog beter.” De grens tussen grap en ernst blijft koppig versluierd en dat is al zo sinds 1999, toen Cloet het eerste cirQ-concept lanceerde.
'We hebben gemerkt dat onnozelheid de beste basis is voor inburgering'
Cloet: “We waren een bende jonge gasten die averechts deden. We organiseerden feesten waarin mensen die buiten het normale vielen een plaats kregen.” In een spectaculaire show liet cirQ een man zonder armen vechten tegen een man zonder benen. ’s Avonds staat er een boze betoging van rolstoelgebruikers aan het terrein. Cloet: “Maar de vzw Intro (die ijvert voor inclusieve behandeling van minderheden, nu vzw INTER, red.) vond het geweldig. Eindelijk werd er iets gemaakt met en door, in plaats van over deze mensen.”
Gaandeweg evolueert het ‘inzetten van’ buitenbeentjes naar een meer gegronde sociale methodiek van ‘samenwerken met’ – met als blikvanger Refu Interim (2016). Gestart als een ‘ludiek’ concept om de eigen vrijwilligers te vervangen door ‘goedkope werkkrachten’ uit de opvangcentra, krijgt Refu Interim een serieuze staart. Cloet: “We waren in verschillende opvangcentra gaan babbelen en de groep mensen die wilde meewerken werd steeds groter. We besloten om de andere organisatoren van de Gentse Feesten te betrekken, maar zelfs daarna hield het niet op. Meestal zijn wij depressief na de Feesten, maar daar hadden we nu geen tijd voor, want er stonden rijen mensen voor ons bureautje.”
Miserie
Refu Interim wordt een project van langere adem, dat vluchtelingen werk biedt in verschillende culturele organisaties. Daarmee lijkt cirQ resoluut de sprong te maken van grappenmakerij naar sociaal activisme. Cloet: “Ja, maar op basis van onze methodiek, en die vertrekt niet van 'ocharme'. We leggen een tapijtje van humor, waardoor mensen zich op hun gemak voelen. We hebben gemerkt dat onnozelheid de beste basis is voor inburgering.” Toch kent Refu Interim niet enkel succesverhalen. Miroir: “De bureaucratie gaat traag. Vluchtelingen zijn ondernemers, maar als je vier jaar moet wachten op je papieren word je depressief. We hebben mensen zien afglijden.”
Ook voor Cloet zelf was de grap even op. Cloet: “Ik ben daar ziek van geworden, ja. Er zijn zoveel miserieverhalen en ze komen zo dicht. Op een gegeven moment werd het te zwaar. ”
Refu Interim bewijst dat cirQ zijn spel niet alleen in de Gentse Feesten-bubbel kan spelen, maar ook in de samenleving zelf. Die dubbelheid wordt bij Batacratie op volle sterkte ingezet. Op het festivalterrein wordt tijdens de Feesten het stemsysteem uitgetest; zo zullen bezoekers onschuldigweg kunnen beslissen over de plek waar de wc’s moeten komen. Pas na 14 oktober wordt het menens, met de mogelijke verkiezing van gemeenteraadsleden voor Batacratie en het rechtstreekse stemrecht van de achterban over reële voorstellen in de gemeenteraad.
'Batacratie wil de idee van democratie extreem doortrekken – of dat uiteindelijk zo’n goed idee is, zal blijken'
Weerhaakje: die democratische joke zou weleens lelijk kunnen uitdraaien voor de bedenkers. In Batacratie ligt alle power bij the people – wat als dat volk bij wijze van spreken beslist dat alle vluchtelingen moeten ophoepelen? Cloet en Miroir knikken, ze beseffen het populistische risico van hun creatie. Cloet: “We zijn daar bang voor, ja. We hebben de uitkomst van dit experiment niet in de hand.” Miroir: “Batacratie wil de idee van democratie extreem doortrekken – of dat uiteindelijk zo’n goed idee is, zal blijken. Maar de dingen extreem stellen, dat is nu precies wat wij bij cirQ doen.”
Van 13 tot 22 juli dagelijks in de Willem deBeersteeg, Gent. cirq.be
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
