Waarom komen steeds meer mannen in de werkloosheid terecht?

Als mannen hun neus blijven ophalen voor 'vrouwelijke' jobs, dan belanden ze straks zelf aan de haard. Dat is, scherp gesteld, de boodschap van de Vlaamse tewerkstellingsdienst VDAB. Aanleiding is een VDAB-studie die een opvallend contrast blootlegt tussen de seksen op de arbeidsmarkt. Zo blijkt het aantal mannelijke werklozen tegenover 2001 met 52 procent te zijn gestegen, terwijl het aantal vrouwelijke werklozen gelijk bleef.

De VDAB benadrukt wel dat mensen vandaag sneller als werkzoekend worden beschouwd dan in 2001. Toen werden vijftigplussers bijvoorbeeld nog niet opgenomen in de statistieken. Maar dat neemt het contrast tussen mannen en vrouwen niet weg.

Op zich is de trend niet onlogisch. "Als er één evolutie is die onze arbeidsmarkt de voorbije decennia heeft gekend, dan is het de inhaalbeweging van de vrouw", zegt arbeidseconoom Stijn Baert (UGent). "Zowel qua lonen als arbeidskansen wordt de kloof stilaan dichtgereden. Al staat een land als Nederland daar wel al verder in. En drie groepen doen het nog steeds minder dan de anderen: ouderen, laagopgeleiden en allochtonen."

Vrouwenzaak

Maar er is meer aan de hand. Onze arbeidsmarkt evolueert in het voordeel van de vrouw. "Sectoren waarin vrouwen het overwicht hebben, zitten in de lift", zegt Shaireen Aftab, woordvoerder van de VDAB. "Zorg, onderwijs, administratie: dat is booming business." Daartegenover staat dat traditioneel mannelijke sectoren, met uitzondering van de IT, klappen krijgen. Zoals de zware industrie. "Kijk naar de sluiting van fabrieken als Caterpillar of Ford."

Opmerkelijk is wel dat de lijst met knelpuntenberoepen heel wat beroepen bevat die typisch mannelijk zijn. Denk maar aan ingenieurs, elektriciens en technici. Werkgevers hebben er veel voor over om kandidaten naar die vacatures te lokken. "Maar dat zijn natuurlijk ook beroepen die qua arbeidsomstandigheden niet zo geweldig zijn", zegt Baert.

Het contrast tussen man en vrouw wordt nog aangesterkt door het succes van de Vlaamse dienstencheques, die vooral laaggeschoolden naar de arbeidsmarkt moeten lokken. Dienstenscheques zijn nog altijd een vrouwenzaak, stelde sectorfederatie Federgon vorige week vast. Daarom lanceerde ze het voorstel om hun toepassingsgebied uit te breiden. Niet alleen meer om te poetsen, maar ook voor 'mannelijke' taken zoals huis- en tuinklusjes.

Maar volgens de VDAB dragen zulke voorstellen net bij tot het probleem. "We moeten dat stereotype denken doorbreken", zegt Aftab. "Mannen en vrouwen krijgen bij ons een net zo grote kans om een job als poetser te krijgen. We proberen vrouwelijke elektriciens of mannelijke poetsers zelfs aan te moedigen. Daar ligt het dus niet aan. Het ligt aan de keuzes die mensen voor zichzelf maken." Wat de arbeidsmarkt vraagt, is niet noodzakelijk wat de maatschappij gewend is.

Specialisten zijn het erover eens dat de basis van het probleem al in het onderwijs wordt gelegd. Jongens doen het minder goed op school, zodat ze op onze arbeidsmarkt ook minder kans maken. "Onze arbeidsmarkt is erg diplomagericht. Wie geen diploma heeft, komt met een handicap aan de start", zegt arbeidssocioloog Geert Van Hootegem (KULeuven). "Bij jongens ligt die ongekwalificeerde uitstroom hoger dan bij meisjes."

Feminisering

Maar hoe lossen we dat op? Daarvoor moet je eerst naar de oorzaken kijken. En volgens Van Hootegem is een mogelijke oorzaak de feminisering van het onderwijs. "Steeds meer leerkrachten zijn een vrouw. Veel eigenschappen die jongens aantrekken – het autoritaire, het competitieve, het lichamelijke – verdwijnen uit het onderwijs", stelt hij vast.

Vandaar de prikkelende en ietwat controversiële suggestie: moeten we klassen niet opnieuw opdelen? Jongens en meisjes apart? "We komen uit een tijd waarin niets op school gemengd was. Nu zijn we naar het andere extreem doorgeschoten", klinkt het. "Misschien moeten we overwegen om sommige vakken opnieuw gescheiden te maken. Denk maar aan technische of creatieve vakken en sport."

In IJsland gebeurt dat nu al. In zogenaamde Hjallischolen worden jongens en meisjes gescheiden, net met de bedoeling de traditionele rollenpatronen te doorbreken. Het onderliggende idee is dat jongens en meisjes in een gemengde setting te veel met elkaar bezig zijn. Door ze te scheiden, komt er rust en kunnen ze meer zichzelf zijn. Meisjes worden bijvoorbeeld assertiever en jongens gevoeliger.

Klok terugdraaien

Of we de stereotypes daarmee niet versterken in plaats van bestrijden? Niet per se, zegt Van Hootegem. "Het idee is dat jongens en meisjes dezelfde leerstof krijgen, maar dat je de manier waarop wel diversifieert. Zo krijg je misschien meer meisjes in Stem-richtingen en meer jongens in de zorg."

In de Wetstraat zijn de meningen verdeeld. N-VA is niet bij voorbaat gekant tegen een opdeling, zegt Vlaams parlementslid Koen Daniëls. "Het onderwijs is erg vervrouwelijkt. De nadruk ligt nu te vaak op 'helpen', terwijl de school een plek is om te 'leren'. Het is een subtiele nuance, maar we moeten ambitieuzer zijn. En jongens kunnen gebaat zijn bij een iets stevigere aanpak." 

Voor CD&V is het geen optie. "Ook later op de arbeidsmarkt of zelfs in je vrije tijd moet je samenwerken met mensen van diverse achtergrond en geslacht", zegt onderwijsminister Hilde Crevits. Open Vld zit op dezelfde lijn. "Daarmee zouden we de klok terugdraaien", zegt arbeidsmarktspecialist en Kamerlid Egbert Lachaert. 

Maar hoe krijg je jonge mannen beter dan aan de slag? Crevits wijst op haar actieplan om schooluitval tegen te gaan. Betere leerlingenbegeleiding moet jongeren beter gemotiveerd houden. Ook duaal leren moet daarbij helpen, waar ze ervaring opdoen op de werkvloer.

Maar dat blijven algemene ingrepen. Lachaert erkent dat het specifieke genderprobleem niet op de politieke agenda staat. "Maar het loont de moeite dat verder te onderzoeken."

Volgens CD&V-Kamerlid Stefaan Vercamer ligt de sleutel bij de veranderende arbeidsmarkt zelf. De zorgsector gaat bijvoorbeeld veel meer een beroep doen op digitale snufjes, waardoor er ook meer mannen zullen werken.

Hij pleit ervoor dat de overheid budget vrijmaakt zodat mensen zich kunnen omscholen. "Zonder extra duw in de rug, kan je dat financieel niet dragen", zegt Vercamer. "Dit gaan we dus zeker op tafel leggen op de grote arbeidsdeal die premier Charles Michel (MR) momenteel voorbereidt."