‘De nieuwe regeling die de Vlaamse regering invoerde om weides te beschermen, doet het ­tegenovergestelde van wat ze beoogt: decennia oude weides worden massaal omgeploegd om er maïsakkers of aardappelvelden van te maken.’ Vlaams Parlementslid Bart Caron (Groen) slaat alarm over de evolutie van het ‘blijvend grasland’ in Vlaanderen. In 2016 werden dubbel zoveel weides omgeploegd als in 2015. In 2017 is dat aantal nog eens verdubbeld. Zo ging 10.783 hectare aan waardevol grasland verloren.

Volgens Caron heeft dat te maken met de nieuwe regelgeving. Het behoud van weiden is al langer een voorwaarde om Europese landbouwsteun te krijgen. Maar de regels waaraan landbouwers moeten voldoen, zijn de jongste jaren flink veranderd. Zo was elke landbouwer vroeger individueel verantwoordelijk voor het behoud van zijn grasland, maar sinds 2015 gaat het om een collectieve regeling.

De Vlaamse overheid verbond er zich toe dat alle landbouwers samen voldoende weiden zouden behouden om aan de Europese normen te beantwoorden. De Europese Commissie stemde daarmee in, op voorwaarde dat maximaal 5 procent van het blijvende grasland zou worden omgeploegd.

Modderstromen

In de praktijk lijkt dit te leiden tot een wedloop om als eerste weide in akkerland om te zetten. De voorbije drie jaar is meer dan tienduizend hectare aan blijvend grasland omgeploegd, blijkt uit cijfers van minister van Natuur en Landbouw Joke Schauvliege (CD&V). 1.700 hectare daarvan was ecologisch waardevol grasland, bijna duizend hectare behoort tot de meest erosiegevoelige percelen, waardoor er een risico op modderstromen ontstaat.

Het Vlaamse departement Landbouw en Visserij stuurde begin dit jaar nog een waarschuwing de wereld in om de landbouwers tot voorzichtigheid aan te manen, maar veel effect lijkt dat niet te hebben. Toch haalt Vlaanderen nog altijd de Europese 5-procentnorm, want in 2017 is er ook 6.582 hectare aan nieuwe graslanden bijgekomen. ‘Dat komt vooral omdat de definitie van blijvend grasland is versoepeld’, zegt Bart ­Caron. ‘Ook hoogproductieve gras­akkers met een veel lagere ecologische waarde komen nu in aanmerking.’

Minder opslagcapaciteit

Caron wijst Schauvliege met de vinger. ‘Zij is niet alleen de grootste netto-ontbosser, ze kaapt ook de hoofdprijs weg in het laten verdwijnen van waardevol grasland.’ Hij vreest ook voor de gevolgen voor de strijd tegen de klimaatopwarming. Een echt blijvend grasland van tientallen jaren oud slaat evenveel CO2 op als een bos. Maar dan moet het wel de kans krijgen om onaangetast te blijven. Volgens de jongste klimaatcijfers is opslagcapaciteit van de bodem sinds 2010 gedaald met zowat 20 procent.

‘Deze regeling moet worden bijgestuurd’, besluit Caron. ‘Na drie jaar blijkt heel duidelijk dat het loslaten van de individuele verplichting landbouwers stimuleert om hun weides om te ploegen en om te zetten in akkers.’ Groen stelt voor om de regel opnieuw in te voeren dat elke landbouwer zijn grasland moet behouden.

Ook voor de landbouwers zelf is er trouwens een risico verbonden aan een te grote daling van de blijvende graslanden. Als de daling groter is dan 5 procent stelt Europa een compleet verbod in en kunnen landbouwers verplicht worden om hun land opnieuw in te zaaien met gras.