© Tom Palmaers
Op stille-plekjessafari in Venetië: "En kijk! Ook hier valt geen toerist te bespeuren”
Ook al zijn picknicks, in de kanalen duiken, rondlopen in badkleding, duiven voederen of fietsen verboden in volgens velen de mooiste stad ter wereld, toch kreunt en kermt Venetië onder de toenemende overlast. Oorzaak zijn de dertig miljoen per jaar die sommige gebieden in de stad elke dag veranderen in een kolkende mensenmassa. Venetië heeft zo veel moois te bieden, maar de dagjesmensen stellen zich tevreden met een obligate Instagramfoto van het San Marcoplein, de Rialtobrug en een zwarte gondel. In het zog van een inwoner trokken we naar mooie, stille en ongerepte plekjes in de stad.
“Zal een uurtje later zijn” sms’t Dario Bertocchi. De 31-jarige man verhuisde van Mestre op het Italiaanse vasteland naar het historische centrum in de Venetiaanse lagune. Hier doet hij postdoctoraal onderzoek naar het toerisme in de stad en de invloed van TripAdvisor. Dario zal ons meenemen op een wandeling door het Venetië zonder dat we in toeristenkuddes moeten meestappen. Maar in afwachting van zijn komst, drinken we nog een authentieke Bellinicocktail in Harry’s Bar met het pruttelende motorgeluid van de vaporetto’s - de busboten - op de achtergrond. Zoals Ernest Hemingway dat vroeger hier ook heeft gedaan.
“Sorry voor het wachten, ik was vanmorgen nog aan het verhuizen en zoals alles in Venetië, doe je dat met een bootje of te voet. Het is moeilijk om iets te plannen. Je leeft hier op het ritme van de stad”, zegt de vriendelijke Dario wanneer we hem de hand schudden op het wereldberoemde San Marcoplein. Het is er nog drukker dan normaal omdat een gedeelte van het plein ingepalmd wordt door een enorm podium voor het openluchtconcert van de Italiaanse superster Zucchero. “Het is jaren geleden dat de stad nog een concert heeft toegelaten op het plein. Ik denk niet dat het lawaai de oude gebouwen rondom veel goed gaat doen”, zegt Dario terwijl we de toeristische hotspots als de Campanile en het Dogepaleis achter ons laten.
Selfiesticks
Aan de kade zijn er verschillende bootstops waar cruisereizigers voor het eerst voet aan wal zetten. Vijftig meter verder zwiepen de selfiesticks alle kanten uit voor een eerste verplichte foto: de Brug der Zuchten. We steken nog een brugje over en Dario zegt - niet voor het laatst die dag - “Kijk, géén toeristen!”. We laten de mensenmassa achter ons en vertrekken op een wandeling van ruim 13 km langs verborgen plekjes. “De plattegrond van Venetië lijkt op een vis en wij gaan naar Isola di San Pietro, dat ligt in de staart van de vis.”
Onderweg passeren we de Via Garibaldi, vroeger een van de drukste winkelstraten voor de lokale inwoners van de stad. “Je had hier bakkers, beenhouwers, groenten- en fruitwinkels. Hier kwam de Venetiaan zijn inkopen doen.” Vandaag oogt de brede straat leeg. Al blazen enkele kleine restaurantjes de buurt nieuw leven in.
© TOM PALMAERS
Oase van rust
Halverwege de vergeten boulevard ligt een parkje waar lokale bewoners de schaduw van de hoge cipressen opzoeken. Op het gesjirp van de krekels na, is het er muisstil. Geen kakelende gidsen of het monotone geronk van dieselbootjes. “Stil, rustig en opnieuw géén toeristen. Ik kom hier graag om even uit te blazen als het te druk wordt”, zegt Dario.
We laten de nabijgelegen Giardini Biennale links liggen en wandelen naar San Pietro, een klein eilandje dat met twee bruggen verbonden is met de stad. “Op het plein voor de kerk worden geregeld festiviteiten georganiseerd met muziek en eetstandjes. Alleen een verdwaalde toerist komt hier terecht, voor de rest is dit een favoriet plekje van studenten en lokale bewoners. Lekker gezellig bij festiviteiten, een oase van rust op andere dagen”, zegt Dario.
Tettenbrug
In de smalle steegjes hangen vrouwen versgewassen lakens en onderbroeken op aan koorden die tussen de huizen zijn gespannen. “Wie het echte leven in de stad wil zien, moet vaak maar een of twee straten afwijken van het overbevolkte toeristische traject. Je kan hier ook een praatje maken met de lokale bewoners, daar staan ze zeker voor open.”
Dario is ook verwonderd dat het nabijgelegen Arsenale zo weinig toeristen lokt. “Dit was in de hoogdagen van de Venetiaanse republiek de grootste industriële werf ter wereld. Elke dag werden hier nieuwe boten gemaakt, voor de marine en koopvaarders. Vandaag is het een monument en kan je het bezoeken. Een prachtige locatie en je kan er mooie historische boten bezichtigen Maar kijk...”. Het lachje van Dario verraadt het al: inderdaad, weerom geen toeristen.
© Tom Palmaers
En toch hebben ook de stille buurtjes fijne verhalen. “In de tijd dat Venetië een van de knooppunten was van de wereldeconomie, had je hier ook meerdere rosse buurten”, zegt Dario. Ponte delle Tette of de Tettenbrug in de wijk San Polo is daar een stille getuige van. “In de 16de eeuw waren er zo’n 10.000 prostituees actief. De brug diende als etalage voor de buurt. De hoertjes toonden vanaf de brug hun blote borsten aan de mannen die voorbij vaarden.”
Koerierbootjes
Op weg naar de stadswijk Cannaregio merken we op dat het anno 2018 kraaknet is in elke straat terwijl er toch nergens vuilnisbakken staan. “Iedereen moet zijn afval sorteren en binnenhouden. Dagelijks bellen de vuilnismannen bij iedereen aan om de vuilniszakken op te halen. Eén keer per week komen ze langs voor papier en voor plastic. De ophalers verzamelen hun afval in een stootkar die vervolgens geledigd wordt in een speciale boot. Publieke vuilnisbakken hebben geen zin: ze zitten meteen vol door de overvloed aan toeristen en het afval lokt ongedierte.”
Onderweg zien we op 400 meter van de stad het kerkhof San Michele liggen. Het eiland is volledig ommuurd. Er staat nog een kerk en een klooster en je kunt het gemakkelijk bezoeken via de vaporetto op weg naar het eiland van de glaskunst, Murano. San Michele is de laatste rustplaats voor roemrijke Venetiaanse families en bekende namen zoals de componist Igor Stravinsky, de Amerikaanse dichter Ezra Pound, de wiskundige Christian Doppler van het gelijknamige effect of de Russische Nobelprijswinnaar voor de Literatuur Joseph Brodsky. Foto’s nemen of filmen is er strikt verboden, maar af en toe is er nog een speciale begrafenisceremonie waarbij de kist per gondel naar het dodeneiland wordt gevaren.
© Tom Palmaers
Kleermakerszit
We laten intussen stadswijk of sestiere Castello achter ons en slingeren via smalle straatjes en kleine brugjes naar Cannaregio. Het is een van de weinige plekken in de stad waar nog veel lokale Venetianen wonen. “Maar de jongste jaren krijgt het een opknapbeurt. Verschillende hippe cafeetjes en winkeltjes openen de deuren langs de grotere kanalen in de wijk. Hier komen de lokale bewoners en de studenten elke avond aperitieven in een van osteria’s. Ze drinken een glas wijn en eten kleine hapjes, de zogenaamde ciccheti’s. Ze kosten tussen de 1 en 3 euro en er is variatie zat.” De Venetiaanse versie van tapas, al horen ze die vergelijking niet graag. Sommige boten in Cannaregio zijn omgebouwd tot drijvende terrassen zonder meubilair. Hapjes en drankjes worden er genuttigd in kleermakerszit.
Ook de moeite in deze buurt is de Ghetto Nuovo. “Het woord ghetto is een Venetiaans woord. Dit was de eerste plaats ter wereld waar de Joden samenleefden. En waar mogelijk de eerste bank ter wereld, de Banco Rosso, werd opgericht”, zegt Dario. In het uiterst rustige plekje liggen nog enkele historische synagogen.
© Tom Palmaers
Basketten tussen fresco’s
Het overtoerisme doet de lagunestad en haar historische huizen leeglopen, maar onze gids-voor-één-dag Dario maakte de omgekeerde beweging. Hij verliet zijn geboorteplaats Mestre op het vasteland om in het historische centrum te komen wonen. “Venetië is een unieke stad. Nog elke dag ontdek ik hier nieuwe dingen. Aan elk gebouw kleven geweldige verhalen, het is een smeltkroes van geschiedenis. Ik ben al honderd keer voorbij dit gebouw gewandeld”, zegt Dario terwijl hij naar een oud hospitaal wijst. “Maar ik heb nog maar pas een anekdote gelezen over een koopvaarder. Die had eeuwen geleden door tegenslag zijn schepen verloren en heeft hier in de portiek van het gebouw een tijdlang geslapen. In die moeilijke periode heeft hij hier tekeningen van zijn schepen in de muur gekrast, als een soort van motivatie om ooit weer handel te kunnen drijven. En dat is hem gelukt ook.” Dario duidt verschillende tekeningen aan op de muur. Dat maakt Venetië zo mooi. Je kan hier tegelijk in het heden en in het verleden leven.”
© Tom Palmaers
Wat verder passeren we de Scuola della Misericordia. “We kunnen nu niet naar binnen omdat er een expo loopt, maar tussen 1914 en de jaren ‘70 was dit wellicht de mooiste sportzaal ter wereld. Onder de kruisgewelven, tussen de muren met eeuwenoude fresco’s werden hier elke week basketwedstrijden gehouden.”
Kortom, er is in Venetië veel meer te zien dan alleen maar toeristen.
De massa in cijfers
