Opnieuw zware protesten en boycot op merkproducten in Marokko

Protesterende menigte in Rabat, Marokko. © Reuters
Willemijn de Koning
Willemijn de Koning Freelancejournaliste

Opnieuw is Marokko het podium voor grote sociale onrust. Door luid te protesteren op straat of door bepaalde merkproducten niet meer te kopen, uiten vele Marokkanen hun onvrede met de armoede, relatie tussen macht en rijkdom en het gebrek aan democratie en mensenrechten.

‘Waarom zijn we arm?’, ‘We willen vrijheid!’ en ‘Stop de relatie tussen macht en rijkdom’, roepen de demonstranten elkaar na, zondag 15 juli in het centrum van Rabat, de hoofdstad van Marokko. Meer dan tienduizend mensen zijn bijeengekomen om te protesteren – voornamelijk tegen de celstraffen die opgelegd zijn aan een vijftigtal Riffijnen.

De staat ziet hen als de leiders van de protestbeweging genaamd de Hirak, die sinds oktober 2016 protesteert tegen de corruptie, armoede en slecht onderwijs en gezondheidszorg in de Rif, een gebied in Noord-Marokko. Het vijftigtal moet één tot twintig jaar de cel in – volgens de staat omdat ze geweld hebben gebruikt en schade hebben aangericht aan publieke eigendommen.

In werkelijkheid was de inzet van de Hirak vreedzaam, al waren er op het einde soms enkele jongeren – volgens de Hirak zijn zij politie of ingehuurd – die stenen gooiden en eenmalig rellen waarbij een politiegebouw is verbrand.

Het doet nu wellicht even pijn, maar we doen het voor de toekomst. Dan moeten ze de prijzen wel aanpassen

Jonge dame die protesteert

Om de straffen in perspectief te zien: een Spaanse die 11 kinderen had verkracht mocht in 2013 de cel verlaten voordat hij twee jaar had gezeten.

Het is niet de eerste keer dat Marokkanen de straten opgaan voor de Riffijnse zaak. Tienduizenden hebben al geprotesteerd tegen de arrestatie van de Riffijnen sinds mei 2017. Na de zomer gaven veel Marokkanen hun strijdlust weer op, maar deze hervonden ze afgelopen april weer; al was dit met een andere uitkomst. Een anonieme zender riep op tot een boycot van een water-, melk- en benzinemerk als protest tegen het dure leven.

Deze nieuwe vorm van protest moet voorkomen dat de demonstranten weer in de gevangenis belanden. Het vindt veel gehoor bij Marokkanen die niet meer geloven in de straat op gaan of dit geen juiste vorm van protest vinden omdat ze – via staatsmedia – gehoord hebben dat hier geweld bij komt kijken.

‘We willen zo protesteren op een meer beschaafde manier,’ verklaart een jonge dame in Rabat die meedoet aan de actie. ‘Uit solidariteit voor de mensen die het niet kunnen betalen.’ Meer dan de meerderheid van de Marokkanen volgt haar voorbeeld. Het betreffende benzinestation blijft leeg en winkels krijgen de betreffende melk- en watermerken niet verkocht. ‘Zo dwingen we de overheid en de bedrijven naar ons te luisteren,’ vervolgt ze.

Dit heeft echter een prijs: melkboeren klagen dat ze minder melk verkopen en werknemers van het melkbedrijf vrezen voor hun baan. ‘Het doet nu wellicht even pijn, maar we doen het voor de toekomst. Dan moeten ze de prijzen wel aanpassen,’ zegt een andere dame overtuigd.

De overheid heeft echter niets gedaan behalve het beloven van een plafond voor de benzineprijzen en het aankondigen van een wet die iedereen die oproept tot de boycot, strafbaar maakt. De bedrijven reageren verschillend; de ene blijft stil, de andere zegt de prijzen niet te kunnen veranderen en de laatste gaat in gesprek met de Marokkanen en belooft melk voor de kostprijs te gaan verkopen. Tot nu toe zijn de prijzen nog hetzelfde.

Protesten in Rabat, Marokko
Protesten in Rabat, Marokko© Reuters

‘Zowel de protesten op straat als de boycot zijn het gezicht van hetzelfde probleem,’ legt sociaal historicus Jamal Bahmad uit. ‘De mensen zijn vooral boos over de kosten van het leven en het gebrek aan vrijheid van meningsuiting. Want nadat ze ook de straat op gingen in 2011 tijdens de Arabische lente, beloofde de koning hen om dit beide te verbeteren.

Nu zien de mensen dat dit loze beloftes waren. De salarisverhoging die ze toen hebben gekregen, is afgepakt door een hervorming van het pensioensysteem en mensen die protesteerden in het noorden, oosten en zuiden zitten nu in de gevangenis.’

De uitspraak van de celstraffen voor de Riffijnen was de laatste druppel voor de Marokkanen. Grote verontwaardiging klonk in de dagelijkse gesprekken door het hele land. ‘Die straffen hebben de mensen echt geschokt,’ zegt Bahmad. Dus gingen de Marokkanen weer ‘ouderwets’ de straat op.

‘Waar ze eerst gewend waren zichzelf onder te verdelen in Berbers, Arabieren en islamisten, scharen ze zich nu allemaal onder dezelfde klasse. Iedereen voelt zich nu slachtoffer van de rijken. En door technologie krijgt iedereen nu een gratis politieke educatie, dus mensen snappen echt waar het probleem ligt en hebben daar een mening over; die uitten ze nu.’

Anders dan bij eerdere protesten voor de uitspraak en de boycot, spelen er bij dit protest in Rabat naast de vrijheid voor de Riffijnen nog andere frustraties mee. De leuzen gaan alle kanten op. Het dure leven, slecht onderwijs en gezondheidszorg, geen vrijheid van meningsuiting… alle onvrede komt er vandaag uit. ‘Er zijn veel problemen in dit land, bijvoorbeeld onderdrukking,’ aldus een demonstrant. ‘Onderwijs, democratie…’ voegt een ander toe.

Ook een andere volgens Marokkanen politiek gevangene krijgt aandacht. Een groep draagt foto’s van de journalist en baas van de grootste en meest kritische Arabischtalige krant Bouachrine, op dit moment vervolgd wegens verkrachting, chantage en mensenhandel.

Bewijzen spreken elkaar tegen, vrouwen die aangifte hebben gedaan trekken zichzelf terug en het proces speelt zich af achter gesloten deuren: alle reden voor de meerderheid van de Marokkanen om aan te nemen dat dit een politiek proces is om de mond van deze kritische journalist te snoeren.

Waar ze eerst gewend waren zichzelf onder te verdelen in Berbers, Arabieren en islamisten, scharen ze zich nu allemaal onder dezelfde klasse. Iedereen voelt zich nu slachtoffer

Eerdere protesten en de boycot hebben niet veel opgeleverd. Zal dat bij dit protest in Rabat anders zijn? ‘We moeten hoop koesteren,’ zegt een demonstrant. ‘De koning moet hen wel een pardon geven,’ zegt een andere jongen verderop.

De Marokkanen weten heel goed dat de echte macht bij de koning ligt. Ondanks dat hij Marokko in 2011 tot een constitutionele monarchie heeft gemaakt, heeft hij nog steeds de macht om de hele regering te ontslaan als hij dit wenst. In het verleden heeft hij al het hoofd van de belangrijkste partij vervangen en talloze ministers ontslagen.

Orders die direct van hem komen, moeten uitgevoerd worden door de overheid en dit gebeurt vaak twee keer zo vlug als normaal. Hij heeft ook de macht om gevangenen een koninklijke pardon te geven. Het probleem hierbij is dat een gevangene zich dan wel schuldig moet pleiten en dat willen de Riffijnen niet, hebben ze al aangegeven.

‘Dus de overheid zou de straffen moeten verminderen,’ aldus Bahmad. ‘En ze moeten een manier vinden om prijzen van producten te verlagen. Al is dat enorm moeilijk aangezien de vorige regeringen veel bedrijven hebben geprivatiseerd, dus ze hebben er niet veel invloed op.’ Toch zit er volgens hem niets anders op, want ‘de Marokkanen zullen niet stoppen.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content