Economische groei en bevolkingsgroei zijn motor van klimaatverandering

Econoom Koen De Leus wijdde op 27 juli op de VRT-nieuwssite een sterk opiniestuk aan de enorme economische gevolgen van Klimaatverandering. Helaas ging hij niet verder in op wat er dan precies moet gedaan worden om dit donker toekomstscenario zo effectief mogelijk te bestrijden. De pijl wijst niet enkel van klimaat naar economie, maar ook van economie naar klimaat. 

De Leus is niet de eerste die ons waarschuwt voor de economische gevolgen van Klimaatverandering. Van VN secretaris-generaal Ban Ki Moon tot huidig directeur van het IMF Christine Lagarde en het OECD (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling), allen geven ze aan dat Klimaatverandering de grootste uitdaging wordt voor onze economie. Een economische schade die oploopt tot 25% van de huidige wereldeconomie wordt tegen 2100 voorspeld. Een kwart van de wereldeconomie aan financiële schade, u leest het goed.

De klimaatontkenner is ondertussen een uitstervend ras en het is nu hopelijk voor iedereen duidelijk dat we met z’n allen veel meer zullen moeten doen om onze kinderen een nog min-of-meer leefbare planeet na te laten. 

Wat we nu exact moeten doen om die Klimaatverandering tegen te gaan, lijkt een veel minder duidelijke zaak. In de jaren ’90 dachten we dat spaarlampen de oplossing waren naar een duurzamere toekomst, begin jaren 2000 was biodiesel de oplossing en tot zeer recent was hernieuwbare energie het antwoord op al onze klimaatproblemen. Je zou van minder verward en ontmoedigd geraken… “We zijn allemaal tegen Klimaatverandering, maar zeg ons alsjeblieft wat we nu moeten doen om het tegen te houden!” is iets wat we steeds vaker horen. 

Nochtans stonden de mogelijkheden en beperkingen van spaarlampen, biofuels, hernieuwbare energie (en recent het terugdringen van plastics) in de strijd tegen Klimaatverandering al lang in de wetenschappelijke sterren geschreven. Veel eerder dan het moment waarop we met z’n allen de laatste nieuwe technologische droom moesten loslaten, gaven de cijfers al aan waar het schoentje knelde. Dromers zijn goede vrienden om te hebben, maar minstens zo belangrijk zijn zij die je de ‘inconvenient truth’ durven vertellen, zelfs als je die niet graag hoort. Het wordt tijd om niet meer rond de ongemakkelijke waarheid heen te draaien.

Om de ergste toekomstscenario’s te vermijden, moeten we, volgens onze wetenschappers, globaal onze broeikasuitstoot tegen 2030 terugdringen met 50%. De laatste cijfers uit 2017 geven echter aan dat de emissies niet eens te traag dalen, maar gewoon nog steeds stijgen. We zijn dus niet meteen goed bezig.

Dat komt misschien omdat de grootste drivers van Klimaatverandering nog steeds taboe zijn om uit te spreken. Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) was nochtans duidelijk: de twee primaire oorzaken van onze nog steeds stijgende emissies zijn bevolkingsgroei én … economische groei. De pijl wijst dus niet enkel van klimaat naar economie, maar ook van economie naar klimaat.

De cijfers liegen er ook niet om. Ondanks de enorme groei aan hernieuwbare energie (zonne-energie: 5000% meer in de laatste 10 jaar, u leest nog steeds goed), steeg het aandeel van hernieuwbaar tov het totaal energieverbruik amper. Waarom? Omdat de vraag naar energie bijna even hard groeit. In Vlaanderen spreken we dan over ‘dweilen met de kraan open’. 

Hernieuwbare energie ten spijt, was in de laatste kwarteeuw 2009 het enige jaar waarin onze uitstoot van broeikasgassen niet steeg. Wat was er toen net aan de hand? Juist, een economische crisis, waardoor we een tijdelijke krimp zagen van de wereldeconomie.

Als we de zaken over een langere periode bekijken, dan zien we dat je, in de laatste 1.000 jaar, de concentratie aan CO₂ in de atmosfeer nagenoeg perfect kan leggen naast deze van onze globale economische groei.

Moet dit verbazen? Niet echt eigenlijk. Vermits hernieuwbare energie tot nader orde nog steeds maar een goede 10 tot 15% van de globale primaire energieproductie uitmaakt, is er nog zo’n 85-90% aan fossiele brandstof nodig die de rest van onze economie moet draaiende houden.

We dromen van een toekomst waarin we kunnen groeien zonder ons klimaat pijn te doen en er zijn enkele aanwijzingen dat dit op wereldschaal ooit mogelijk kan zijn. Maar zoals de grafiek van de laatste 1.000 jaar laat zien, vallen die aanwijzingen in het niets tegenover de pijlsnel stijgende curve waarin we ons nu bevinden. Als je rekening elke maand meer in het rood staat, is het goed om na te denken over een baan met een hoger loon, maar in afwachting daarvan is het misschien geen slecht idee om je uitgaven dringend eens goed onder de loep te nemen. “Het vel van de beer niet verkopen voor…”, je kent het gezegde wel.

Tot op heden is het verband tussen emissies en de vraag naar energie nog steeds verpletterend groot. En laat die vraag nu net gedreven worden door economische groei en bevolkingsgroei. Dus, zolang we de 2 belangrijkste oorzaken van ons klimaatprobleem niet eerlijk durven benoemen, zal de strijd ertegen een maat voor niets zijn. Dat is geen leuke boodschap. Helaas maakt dat ze niet minder waar.

Probleemoplossend denken leert ons dat de eerste stap in het vinden van de oplossing het correct identificeren van het probleem is. Pas dan kan je effectief zijn in het uitvoeren van je oplossing. Laat ons dus eindelijk de zaken bij naam durven noemen: “Economische groei en populatiegroei als twee van de belangrijkste oorzaken van Klimaatverandering”. Ook wat het klimaat betreft leven we anno 2018 op krediet. De schuldenberg zal afgelost moeten worden door uw kinderen en kleinkinderen. 

Climate Response is een project dat wetenschappelijk gefundeerde kennis verspreidt rond Klimaatverandering en de mogelijke oplossingen. Het heeft hierbij de uitdrukkelijke missie om moeilijke waarheden niet uit de weg te willen gaan.

Dit artikel verscheen eerder al in Knack in licht aangepast vorm.