Kaas van 3.200 jaar oud in een Egyptische graftombe: "allicht een heel, heel zure smaak"
Een solide, wittige substantie in een gebroken kruik, aangetroffen in een Egyptische graftombe. Wetenschappers hadden er enkele jaren het raden naar wat die substantie precies was, maar nu is er eindelijk duidelijkheid: kaas. 3.200 jaar oud, allicht de oudste archeologische vondst van solide kaas tot nu toe. Een mengeling van schapen- of geitenmelk met koemelk, met vermoedelijk "een heel, heel zurige smaak."
Al enkele jaren zijn archeologen van de universiteit van Catania (Italië) en de universiteit van Caïro (Egypte) aan de slag in Saqqara, het uitgestrekte dodenveld (necropolis) bij Memphis, belangrijke stad in het oude Egypte. Een van hun interesses is de graftombe van Ptahmes, een burgemeester van Memphis in de 13e eeuw voor Christus. Die werd al ontdekt in 1885, maar verdween opnieuw onder zich verplaatsende zandduinen. In 2010 werd het graf opnieuw ontdekt.
Tussen 2013 en 2014 deed het team bij de heropgraving verschillende vondsten. Een daarvan was een gebroken kruik met daarin een gestolde, witachtige substantie. De archeologen hadden geen idee wat het was. Ze vermoedden dat het etenswaar was, gelet op de manier van bewaren en de plaats waar het lag in de graftombe. Maar wat dan precies, daar hadden ze het raden naar.
Zoals geitenkaas, "maar dan heel, heel zurig"
Nieuw onderzoek heeft uitgewezen dat het om kaas gaat. Kaas van 3.200 jaar oud. "Het is allicht de oudste archeologische vondst van solide kaasresidu tot nu toe", zegt hoofdonderzoeker Enrico Greco. Muurschilderingen van 2.000 voor Christus toonden wel al beelden van kaasmakerij in Egypte, een studie gepubliceerd in Nature in 2012 kon de allereerste sporen van kaasproductie traceren in Noord-Europa, ongeveer 7.000 jaar geleden.
Eerdere ontdekte kaasrestanten konden getypeerd worden als het resultaat van natuurlijk gefermenteerde melk zoals yoghurt of kefir, maar in Saqqara zijn geen sporen van proteïnen teruggevonden die wijzen op een natuurlijk fermentatieproces. Wat de onderzoekers leidt tot hun bewering dat ze het tot nu toe oudste echte "kaasblok" ontdekt hebben.
Hoe deze kaas precies gemaakt werd, daarover is geen duidelijkheid, "maar het was wel noodzakelijk om specifieke technologie en procedures te ontwikkelen die voordien nog niet bestonden. "Een belangrijk moment in de geschiedenis van zuivelproductie", zegt Greco. Wat hij wel weet: "De kaas is gemaakt door schapen- of geitenmelk met koemelk te mengen, maar het is moeilijk om mij er een specifieke smaak bij voor te stellen."
Volgens professor Paul Kindstedt, die aan de universiteit van Vermont (VS) de chemie en geschiedenis van kaas bestudeert, zal de kaas in structuur allicht veel weggehad hebben van geitenkaas. "Maar met een heel, heel zurige smaak", zegt hij aan de New York Times. "De kaas zal allicht een hoog vochtgehalte gehad hebben, hij zou smeerbaar geweest zijn. En allicht ook niet lang houdbaar, het zal kaas geweest die snel bedierf".
Brucella melitensis
Wat de onderzoekers nog meer sterkt in hun bevindingen, is de vondst van sporen van een bacterie in de graftombe, Brucella melitensis. Die kan brucellose veroorzaken, een infectieziekte die je kan oplopen door het eten van niet-gepasteuriseerde zuivelproducten. Symptomen zijn koorts, zweten en spierpijn. Brucellose komt ook vandaag nog voor.