De blanke goeroe van de Afrikaanse cassettecultuur stond gisteren op Pukkelpop

“Sorry dat ik zoveel praat”, onderbreekt Brian Shimkovitz abrupt een pleidooi voor obscure afropop uit Ghana dat al ruim een kwartier gaande is. Hij pauzeert drieënhalve seconde, om vervolgens opnieuw van wal te steken.

We hebben het genie achter het rariteitenkabinet Awesome Tapes From Africa zonet van het podium geplukt, nadat hij Pukkelpop twee uur lang introduceerde tot de muziek van Afrikaanse artiesten met namen waarover het onmogelijk elegant struikelen is. Met glans: terwijl Imagine Dragons op de Main Stage tienerharten in de binnenzak stak, dealde hij in euforie.

Shimkovitz is een held in de marge. In 2006 stampte de Amerikaanse etnomusicoloog Awesome Tapes From Africa uit de grond: een virtueel podium – in de vorm van een blog en label – voor artiesten uit alle hoeken van het Afrikaans continent die hij via de plaatselijke cassettemarkt leerde kennen. De naam Awesome Tapes dekt trouwens de volledig lading: wanneer Shimkovitz een uiterst geweldige dj-set speelt, doet hij dat uitsluitend met cassettes.

Etnomusicologie

In 2011 trok de dertiger die tegenwoordig tussen Hamburg en Los Angeles pendelt met een internationale studiebeurs naar Afrika. “Ik kwam via een kennis in aanraking met etnomusicologie – ik had destijds géén idee waar ik naartoe wilde in het leven, maar die studierichting sprak mij wel aan. Ik wist één ding zeker: ik wilde niet in Amerika studeren. Je moet weten dat ik tot dan maar één keer in het buitenland was geweest. Vrienden trokken naar Europa, maar ik wilde een grote culturele schok ervaren.”

Het tweede land ooit dat hij zou bezoeken werd het verre Ghana. “In 1999 stapte iemand naar mij toe met cassettes van Ghanese artiesten. Ik had geen flauw idee dat de scene daar zo boeiend was. Die ontmoeting met Ghanese muziek heeft meegespeeld in mijn beslissing.” In Amerika kocht hij voortdurend tweedehands cassettes en lp’s. Via die weg ontdekte hij de muziek van onder meer King Sunny Adé en Fela Kuti, de officieuze koning van de afrobeat. Maar verder reikte zijn kennis niet. Door te infiltreren in de Ghanese scene leerde hij traditionele muziek als Gyil, Wa en Lawra kennen, maar evengoed lokale hiphop, folk of afropop. “Tussen die ontdekkingen zaten curiositeiten met westerse invloeden waarvan ik zeker wist dat ze zouden aanslaan in Amerika of Europa. Met de blog wil ik het foutieve beeld dat Afrikaanse muziek weird en moeilijk verteerbaar zou zijn uit de wereld helpen. Er is in het hele continent veel goeie stuff te vinden.”

Als een hobbydrummer die opgroeide op een dieet van hiphop, klassieke muziek en jazz vulde Brian Shimkovitz met Awesome Tapes From Africa een gapend gat in de markt. “Toen ik na afloop van mijn eerste trip naar Ghana huiswaarts keerde, begon ik de artiesten te googelen. Zonder resultaat. Er was gewoon niets over te vinden, daarom ben ik met de blog gestart. Maar noem mij alsjeblieft geen ambassadeur of expert. Ik ben gewoon een liefhebber.”

Doolhof

Awesome Tapes From Africa is het doolhof waar de muzikale elite met plezier in verloren loopt. Ook hippe kringen zien de archivaris en dj graag komen. Zo lanceerde Brian Shimkovitz de carrière van Ata Kak, een Ghanees die in 1994 een cassette met analoge afrohouse uitbracht. “You may never hear anything like this elsewhere,” schreef de Amerikaan in 2006 in zijn allereerste blogbericht. “No one I know in Ghana listens to this frenetic leftfield rap madness.”

Toen Shimkovitz in 2011, werkende als uitgever in de muziekindustrie, via die weg de kans kreeg ook label op te starten, begon hij zijn favoriete muzikanten en producers te contacteren om bepaalde cassettes heruit te brengen op vinyl. In het geval van Ata Kak duurde het jaren om de Ghanees op te sporen. Tot op vandaag is zijn eerste en enige plaat Obaa Sima de succesvolste release van Awesome Tapes From Africa. Sindsdien toert Ata Kak regelmatig door Europa en Amerika. Het verhaal leest als ontroerende poëtische fictie, maar ’t is wel degelijk waargebeurd.

Wanneer we samen met de dj door enkele van zijn releases gaan, uiten we onze liefde voor SK Kakraba, een Ghanees die een hypnotiserende en meditatieve plaat bouwde rond een gyils, een soort xylofoon. Anders dan pakweg Ata Kak mikt SK Kakraba niet op de dansbenen, maar op het hoofd. Het illustreert dat Brian Shimkovitz niet enkel potentiele commerciële succes steunt. “Er liggen nog honderden onverkochte platen van SK Kakraba in mijn magazijn. Die plaat zal nooit break-even draaien. Ik heb tienduizend dollar verloren door dat album uit te brengen, maar zijn muziek betekent zo veel voor mij, dat ik mij niet druk maak in die verloren kosten.”

Voor Awesome Tapes From Africa is het verdienmodel louter bijzaak – de passie overwint. Meer nog: 50% van de inkomsten gaan rechtstreeks naar de artiest. “Ik wil de Afrikaanse eigenaars van zo’n briljante vergeten release een kans geven om er een extra cent aan te verdienen. En het is fijn om hen speelkansen te kunnen aanbieden. Ik heb vanavond een countrygroep uit Botswana geboekt in San Francisco. Geweldig, toch?”

Cassettepaus

Het is fascinerend maar vooral hartverwarmend hoe Brian Shimkovitz non-stop over zijn project vertelt. Over een helse zoektocht naar een Somalische artiest, over een toekomstige release van een muzikant die zogezegd overleden was, maar die hij na een zoektocht toch heeft gevonden. En over de hoeveelheids cassettes hij door de jaren heen heeft kapot gedraaid.

Wanneer we hem vertellen dat het ons frustreert dat Shazam, een app die miljoenen nummers herkent, niet kan vertellen welke songs hij draait tijdens zijn dj-sets, glimt de man van trots. “Ik ben blij dat te horen. Je voelt je aangetrokken door de muziek en je wil ernaar op zoek gaan: dáárom heb ik Awesome Tapes From Africa opgericht.”

Net op het moment dat we het gesprek afronden draait Egyptian Lover een track van Kashif, ‘I Just Gotta Have You (Lover Turn Me On)’. “Ken je dit nummer?”, vraagt Shimkovitz. We hebben geen tijd om te antwoorden of hij staat naast de bevriende dj op het podium. Met gesloten ogen gooit hij zijn armen in de lucht. “Ladies and gentleman, give it up for Awesome Tapes From Africa!”, brult Egyptian Lover. De cassettepaus op een voetstuk plaatsen: meer mensen zouden het moeten doen.