Gebruikte contactlenzen, in het toilet ermee? Niet zo'n goed idee
In de Verenigde Staten kunnen wegwerplenzen op termijn in de voedselketen terechtkomen. Dat blijkt uit een onderzoek dat de gevolgen van "lenzenafval" in kaart heeft gebracht. Het is daar niet alleen schadelijk voor het milieu, maar ook voor de gezondheid. In Vlaanderen is er geen probleem, meldt Aquafin.
Het gebruik van contactlenzen zit in de lift, en dan vooral van de zachte wegwerplenzen voor dagelijks, wekelijks of maandelijks gebruik. Maar wat gebeurt er met die lenzen als ze "op" zijn? Een vraag die Rolf Halden, professor aan het Centre for Environmental Health Engineering aan Arizona University in de VS -zelf al jaren een gebruiker van contactlenzen- zichzelf stelde. En hij ging op onderzoek uit.
45 miljoen Amerikanen gebruiken wegwerpcontactlenzen, en dat levert ook afval op. Halden stelde vast dat in de VS elk jaar minstens 14 miljard lenzen weggegooid worden, goed voor zo'n 200.000 kilogram aan plastic afval per jaar. En wat nog meer is: 15 tot 20 procent van de lensdragers blijkt zijn "hulp-ogen" door de gootsteen of in het toilet te laten verdwijnen.
De lenzen belanden in waterzuiveringsinstallaties, maar kunnen niet verwerkt worden. Ze eindigen als een soort slib in water dat wordt gerecupereerd door de landbouw. Volgens de onderzoekers zou er in elke kilo slib gemiddeld 1 paar contactlenzen zitten.
Wegwerplenzen in de voedselketen én in de oceanen
Contactlenzen bestaan doorgaans uit een mengsel van acrylglas, siliconen en fluorpolymeren. Dat levert een zacht, zuurstofdoorlatend plastic materiaal op. Goed voor je ogen, maar... "Als dat materiaal langere tijd in contact komt met micro-organismen in water, bijvoorbeeld in waterzuiveringsinstallaties, verandert de structuur van de lenzen. Ze vallen uit elkaar in kleinere deeltjes, wat uiteindelijk leidt tot de vorming van microplastics", zegt Halden.
Die microplastics worden als slib van de waterzuiveringsinstallaties dus uitgesproeid over landbouwvelden. Ze belanden in de bodem, alwaar ze door wormen worden opgegeten. Microplastics kunnen niet worden afgebroken en stapelen zich op in het lichaam. Vervolgens doen vogels zich tegoed aan die wormen, en zo gaat het hogerop de voedselketen. Waardoor die restanten van lenzen ook in onze maag kunnen belanden.
Maar onze wegwerplenzen kunnen nog een ándere reis afleggen. "Als ze onder de vorm van microplastics over landbouwvelden worden gesproeid, kunnen ze door normale waterdrainage of door felle regen opnieuw in het grondwater terechtkomen. Een circuit dat leidt naar de oceanen", vreest Halden. Waar al langer de alarmbel geluid wordt over microplastics.
Lenzen verbeteren de levenskwaliteit, een gerechtvaardigd gebruik van plastic. Maar dan moeten we mensen ook de mogelijkheid bieden ze op een verantwoorde manier weg te gooien.
Wat doe ik dan met mijn lenzen?
De onderzoekers vragen dat fabrikanten van wegwerplenzen op de verpakking duidelijk(er) zouden weergeven hoe mensen hun lenzen na gebruik op een correcte manier moeten weggooien. Idealiter zou je ze moeten kunnen laten recycleren, maar die mogelijkheid bestaat amper.
Dus wat doe je er dan mee? "Spoel ze niet door de gootsteen, de douche of het toilet. Gooi lenzen bij het andere niet-recycleerbare plastic-afval", adviseert Halden.
"Contactlenzen zijn een echte verbetering voor de levenskwaliteit, het is een gerechtvaardigd gebruik van plastic, dus als we als maatschappij beslissen dat we dat willen, moeten we aan de consumenten ook mogelijkheden bieden om op een verantwoorde manier die materialen weg te gooien."
"In Vlaanderen is de situatie helemaal anders"
In Vlaanderen bestaat bovenstaand probleem niet. Dat zegt Nico Van Gistel, communicatie-adviseur bij Aquafin. Immers, het restslib uit waterzuiveringsinstallaties mag in de VS dan wel worden gebruikt in de landbouw, in Vlaanderen is dat verboden.
"Bij ons wordt dit slib gedroogd. Daarna wordt zo'n 64 procent verbrand, terwijl zo'n 36 procent gebruikt wordt in de industrie, zoals voor het maken van pellets", zegt Van Gistel. Vlaanderen is gebonden aan de Europese regelgeving, die veel strenger is dan de Amerikaanse.
Als we in de VS geteelde gewassen invoeren, kan het uiteraard wel in onze voeding zitten.