Om deze man draait het hoogoplopende conflict tussen Turkije en de VS
Hij leefde een klein leven. De 50-jarige dominee Andrew Brunson preekte 20 jaar lang iedere zondag voor een groep van ongeveer 25 mensen in het Turkse kuststadje Izmir, waar hij al 23 jaar met zijn vrouw Norine en hun drie kinderen woont.
Heden ten dage is het leven van dominee Andrew Brunson nog altijd klein, maar anders. Hij mag van de Turkse justitie zijn huis niet verlaten en kan dat ook niet – door een langdurige detentie is hij ziek en zwak. Tegelijk is zijn leven ook groot: Brunson is ook de man om wie de steeds maar hoger oplopende ruzie tussen de Verenigde Staten en Turkije draait. De VS beschouwen hem als gijzelaar van de Turkse staat, de Turken noemen hem een terrorist.
Brunson leerde zijn kinderen duiken, organiseerde eens in de zoveel tijd een picknick of een filmavond met de familie. De laatste jaren, toen de kinderen al wat groter waren, bekommerde hij en zijn vrouw zich om Syrische vluchtelingen.
Krachtmeting
De man, zeggen mensen die hem kennen in de pers, is diepgelovig. Hij is een evangelisch presbyteriaan, een in de jaren 80 opgekomen variant op wat je het Amerikaans protestantisme zou kunnen noemen.
De ruzie over zijn gevangenschap en de daarop volgende Amerikaanse sancties zorgden voor een duizelingwekkende koersval van de Turkse lira. Die zorgde weer voor nog meer spierballentaal over en weer. Sindsdien kijkt de wereld licht gespannen naar de verdere ontwikkeling van deze krachtmeting, terwijl de kwestie-Brunson steeds verder uit zicht drijft.
Volgens Turkije waren Brunsons preken pleidooien voor de Gülen-beweging, waarvan de leider in de VS woont en achter een mislukte staatsgreep in 2016 zit
Dat Brunson de spil werd in een internationaal conflict, is eigenlijk vrij plots. Andrew Brunson zit al sinds 2016 in de penarie, sinds die ene dag in oktober toen hij met Norine naar het politiebureau werd geroepen voor wat zij zelf aannamen een routinecontrole zou zijn over de verlenging van hun visumaanvraag. Het bleek te gaan om iets heel anders: justitie zei aanwijzingen te hebben dat Brunson een aanhanger is van de Gülen-beweging.
Volgens Turkije waren Brunsons preken eigenlijk pleidooien voor Fethullah Gülen, de in Amerika levende geestelijke die volgens Ankara de drijvende kracht was achter een mislukte staatsgreep in 2016. Op verdenking van politieke en militaire spionage zat Andrew Brunson vervolgens 20 maanden vast in een Turkse gevangenis – zoals overigens ook vele tienduizenden anderen, mensen die soms alleen bankierden bij een plots verdachte bank of studeerden bij een opeens verdachte school.
'Jullie hebben ook een geestelijke. Geef hem aan ons'
Over Brunson claimt de Turkse justitie dat zijn telefoongegevens hem verschillende keren in de nabijheid van Gülenisten plaatsen. Zelf ontkent hij, maar dat maakt weinig uit. Dat de kwestie de afgelopen tijd zo hoog opliep, komt doordat de The American Center for Law and Justice, een conservatieve Amerikaanse organisatie, een petitie begon waarin aandacht werd gevraagd voor zijn zaak. "Het christendom staat terecht", meenden zij. Dat weer trok de aandacht van eerst de Amerikaanse vicepresident Mike Pence en later ook president Donald Trump, die zich er persoonlijk mee gingen bemoeien. Pence voelt zich als evangelist verwant met Brunson.
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft al duidelijk gemaakt dat het hem niet om Brunson zelf te doen is. Hij wil graag dat de Verenigde Staten Fethullah Gülen aan Turkije uitleveren, en hoopt dat op deze manier af te dwingen. Vorig jaar, toen de VS voor het eerst klaagde over de detentie van de dominee, zei Erdogan tegen Amerika: “Jullie hebben ook een geestelijke. Geef hem aan ons.”