Noordzee wordt steeds warmer: kabeljauw trekt weg, ansjovis zwemt naar hier

Het was deze zomer heerlijk vertoeven aan zee. Die zon. En dat zeewater dan: zò lekker warm. Leuk voor al die dagjestoeristen uiteraard, maar de kabeljauw en de schelvis puft onder die warme temperaturen. Ansjovisjes, sardines en inktvissen daarentegen zwemmen steeds meer onze kusten tegemoet.

Een nieuwe Zwitserse studie, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature, waarschuwt voor de opwarming van onze zeeën en oceanen. Klimatologen aan de universiteit van Bern berekenden dat de temperatuur van het water wereldwijd met drieënhalve graad zal stijgen tegen het einde van de eeuw. "De oceanen raken oververhit en dat is al aan de gang sinds 1982", klinkt het. "Het mariene ecosysteem staat onder ongelofelijke druk. Sommige soorten sterven zelfs uit van de warmte."

Ook onze Noordzee wordt steeds warmer. Tijdens deze hete zomer registreerde het onderzoeksschip RV Simon Stevin van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) een recordtemperatuur van 22,9 graden Celsius voor onze Belgische kust, gemeten in de week van 17 tot 25 juli. Ook de gemiddelde temperatuur lag met 20,4°C zo’n halve graad hoger dan het gemiddelde in dezelfde juliweek vorig jaar (19,8°C). De voorbije 45 jaar steeg de temperatuur van ons zeewater met liefst 1,67 graden Celsius. En dat is allesbehalve goed nieuws: "De temperatuur in de Noordzee is de snelst stijgende ter wereld", zegt Jan Seys van het VLIZ. "Het is er relatief ondiep waardoor er een betere menging is van het water dat opwarmt door de zon. Ook de rivieren brengen extra warmte naar de zee."

De gevolgen voor de vissen en andere organismen die in de Noordzee leven, zijn nu al pijnlijk voelbaar. "Al tweederde van de aanwezige soorten zijn in de voorbije 20 jaar tussen de 50 en 400 kilometer noordwaarts opgeschoven omdat het hier te warm wordt", weet Seys. 

Zuidelijke soorten komen zich dus steeds meer hier vestigen. Onder meer ansjovis, sardines en zeebaars wordt hier steeds talrijker. "Vroeger kwamen ze hier weleens voor, maar tijdens een strenge winter verdwenen ze weer. Nu dringen die soorten verder door in de Noordzee, blijven ze langer of vestigen ze zich zelfs", legt mariene bioloog Francis Kerckhof uit. "Tal van andere kleine soorten komen naar onze wateren- mul (een soort poon, red.), steurgarnaal, zeebarbeel. De bouillabaise-vis eigenlijk." 

Tal van soorten reizen ook mee met hun voedsel en hun prooi, voor wie het te warm wordt. Zo duikt de blauwvintonijn weer op- hij wordt al bevist in Denemarken en Noorwegen- en is ook de bruinvis terug. "Voor die vis maakt het bijvoorbeeld niet uit of de zee nu 16 of 22 graden koud of warm is, maar zijn prooien komen in het noorden in de problemen waardoor die naar hier afzakken. En dus volgt de bruinvis", zegt mariene bioloog Jan Haelters.

De warme Noordzee trekt niet alleen nieuwe, zuidelijke, soorten aan. Onvermijdelijk drijft het ook heel wat anderen weg. De goeie ouwe kabeljauw bijvoorbeeld. Ook roggesoorten en schelvis zoeken steeds meer andere oorden op. Kerckhof: "Bovendien ligt er op die 'commerciële' vissen ook nog eens visserijdruk. Ze verdwijnen dus enerzijds door de warmte, maar ook door overbevissing."

Tot slot zijn er ook soorten die verdreven worden door competitie met nieuwe soorten of die niet overleven omdat ze zich door onze warme winters niet kunnen voortplanten. Inheemse zeepokken bijvoorbeeld, hebben die koudeshock nodig die tegenwoordig ontbreekt.

Beter wordt het trouwens niet: wetenschappers verwachten een bijkomende opwarming van de Noordzee van 1,7 tot 3,2 graden Celsius tegen 2100. "Bij een grote inspanning om de opwarming af te remmen, valt dat misschien nog te reduceren tot 1,5 à 2 graden", zegt Seys. "Maar het ziet er niet goed uit."